غیر از تعطیلی،‌چاره‌ای نیست؟!

به گزارش رواج ۲۴ به نقل از –نورنیوز – گروه اجتماعی : آلوده‌ترین هفته‌ی سال تا امروز، هفته جاری است، هفته ای که با تعطیلی دبستان ها و مراکز پیش دبستانی آغاز شد و به تعطیلی کلیه مدارس، دانشگاه ها و ادارات دولتی در پایتخت ختم شد. در این هفته، آلودگی چند بار شاخص کیفیت هوا را به بالای 150 و  حتی 160 رساند تا دست کم 5 روز هوای “ناسالم برای همه گروه ها” فقط در یک هفته ثبت شود.

سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، اعلام کرد که از ابتدای آذرماه ۱۴۰۳، تهران ۳ روز هوای ناسالم برای همه افراد و ۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس را تجربه کرده است. فاطمه کریمی خبر داده که در ۱۸ روز گذشته از آذر، تعداد روز‌های ناسالم ۳ روز بوده در صورتی که تعداد این روز‌ها در سال گذشته ۴ روز بود. ۳ روز ناسالم آذر امسال برای همه افراد به صورت متوالی در روز‌های ۱۶، ۱۷ و ۱۸ آذر روی داده که استمرار و تداوم آلودگی هوای پایتخت را در پی داشته است. اکنون به این روزها باید 20، 21، 22 آذر را هم اضافه کرد. به این ترتیب، تقریبا تمام هفته سوم آذرماه هوای تهران شاخص 150 را در آلودگی خواهد گذراند. شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا «پاک»، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا «قابل‌قبول یا متوسط»، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا «ناسالم برای گروه‌های حساس»، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا «ناسالم»، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا «بسیار ناسالم» و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا «خطرناک» است.

این وضعیت، به هیچ وجه مختص تهران نیست و کلانشهرهایی مثل تبریز،‌اصفهان، اراک، مشهد، کرج، قزوین و برخی دیگر از شهرها نیز همین شرایط را دارند و کمابیش دچار تعطیلی عمومی یا موردی هستند. با شروع فصل سرما و باتوجه به پیش بینی های هواشناسی مبنی بر روزهای کم بارش تا اواسط دی ماه، به نظر می رسد آلودگی هوا همچنان میهمان ناخوانده‌ی پایتخت و برخی دیگر از شهرهای کشور باشد؛ موضوعی که برخی از کارشناسان، وسایل نقلیه را متهم اصلی آن می‌دانند و معتقدند 88  درصد آلودگی هوای تهران مربوط به وسایل نقلیه موتوری است و با توجه به تردد 6 میلیون موتور سیکلت در تهران بعید است تهران تا پایان سال بیش از تعداد انگشتان دو دست هوای پاک تنفس کند.

 میهمان همیشگی کلانشهرها

سال‌هاست که آلودگی هوا به یکی از سه موضوع و مشکل اصلی حل نشده‌ی تهران تبدیل شده است. هر سال با شروع فصل پاییز و پدیده‌ی وارونگی هوا، میهمان ناخوانده آسمان پایتخت از راه می رسد. طی یک دهه گذشته میزان آلودگی به اندازه ای افزایش پیدا کرده که مدارس گاهی اوقات در طول سه ماه پاییز بارها با تصمیم کارگروه اضطرار آلودگی هوا تعطیل شدند. سال گذشته آلودگی هوا بیش از 20 روز مدارس را به تعطیلی کشاند. بررسی شاخص های آلودگی هوا در سال گذشته نشان می دهد آلاینده اصلی و شاخص در بسیاری از روزهای آلوده شهر تهران ، ذرات معلق کوچک‌تر از ۲ و نیم میکرون با ثبت ۹۸ روز نامطلوب بود که عمدتاً در روزهای با شرایط پایداری جوی، و همچنین گسیل گرد و خاک افزایش می‌یافت. بعد از  این آلاینده شاخص، آلاینده ازن با ثبت ۲۶ روز آلوده (در روزهای گرم سال) رتبه دوم را به خود اختصاص داد. آلاینده ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون نیز طی ۱۷ روز در شرایط فراتر از حد سلامت بود و آلاینده دی اکسید نیتروژن طی 5 روز در شرایط نامطلوب قرار داشت. اگر تا یک دهه قبل آلودگی هوا فقط مختص پاییز و زمستان بود اما دامنه این آلودگی به فصل بهار و تابستان نیز کشیده شده به طوری که شهریور ماه سالجاری چند شنبه متوالی تهرانی ها هوای ناسالم تنفس کردند و تنها وزش باد به داد هوا رسید.

 آلودگی هوا عامل مرگ 50 هزار ایرانی

بررسی ها نشان می دهند بعد از سکته‌های قلبی – مغزی و تصادفات سومین عامل مرگ ایرانی ها آلودگی هوا است. میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا تنها در بخش ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون از 24 هزار نفر در سال 1401 به 30 هزار نفر در سال 1402 و اکنون به 35 هزار نفر در سال 1403 افزایش یافته است. البته وزیر بهداشت، یکی دو روز پیش از آمار وحشتناک مرگ 50 هزار نفر در سال هم به خاطر عوارض آلودگی هوا سخن گفت. به گفته این مقام ارشد حوزه سلامت، «شاید قابل تصور نباشد، کل بودجه‌ای که اکنون برای تولید و درآمد نفت در سال ۱۴۰۴ در بودجه قرار دادند، ۱۱ میلیارد دلار است. هزینه مالی آلودگی هوا حداقل ۱۲ میلیارد دلار است، برخی محاسبات تا ۲۰ میلیارد دلار هم نوشتند». به این ترتیب، عوارض مالی و نیروی انسانی آلودگی، بار بسیار سنگینی را به نظام اقتصادی و اجتماعی کشور تحمیل می کند.

سمیه رفیعی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی، چندی پیش به مرگ سالانه 30 هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: «خسارات ناشی از آلودگی هوا در سال 1402 بالغ بر 597 همت بود که این میزان زنگ خطری برای مسوولان مربوطه بخصوص سازمان‌های متولی حفاظت از محیط زیست و سلامت در کشور است.» وی گفت بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور‌ از 228 حکم مندرج در قانون هوای پاک تنها 28 حکم اجرا شده، 138 حکم ناقص اجرا شده و 62 حکم نیز اصلا اجرا نشده است.

 قانون فقط روی کاغذ

درحالی که تا اواخر دهه 80 موضوع آلودگی هوا به یک مسئله طبیعی جوی تعبیر می شد اما کم کم با حل نشدن آن و روند رو به افزایش مرگ‌های ناشی از آلودگی، سرانجام دولت یازدهم در سال 1393 لایحه ای در این ارتباط تقدیم مجلس کرد و سه سال بعد یعنی درتیرماه  سال 96 قانون هوای پاک تصویب و به دولت ابلاغ شد؛ اما با گذشت نزدیک به ۷ سال از تصویب و ابلاغ قانون هوای پاک، تنها ۱۲ درصد از احکام این قانون اجرایی شده است. این در حالی است که ۲۳ دستگاه دولتی در قانون هوای پاک تکلیف اجرایی دارند و بسیاری از آنها کمبود بودجه را دلیل اجرا نکردن کامل قانون هوای پاک عنوان می کنند.

در بودجه 1402 تنها 840 میلیارد تومان بودجه برای اجرای قانون هوای پاک که مهمترین بخش آن اسقاط خودروهای  فرسوده است اختصاص یافت. سال گذشته چندین دستگاه که در زمینه اجرای این قانون مرتکب ترک فعل شده بودند به دستگاه قضایی معرفی شدند . آذرماه سال گذشته علی القاصی‌مهر، رئیس کل دادگستری استان تهران در نشست شورای قضایی استان تهران از محکومیت 5 مدیر به دلیل ترک فعل در قانون هوای پاک خبر داد و گفت:  «به‌رغم تذکرات و هشدارهای چند باره نهادهای نظارتی و دستگاه قضا متأسفانه اقدام محسوس و ملموسی از سوی دستگاه‌های دارای مسئولیت در حوزه قانون هوای پاک صورت نگرفته که این موضوع جای سؤال و تأمل دارد. بررسی‌های صورت‌گرفته در خصوص عملکرد دستگاه‌های دارای مسئولیت در حوزه قانون هوای پاک حاکی از این است که بخش عمده‌ای از وظایف و مسئولیت‌های قانونی دستگاه‌ها بر زمین مانده و زمانی که از دستگاه مربوطه سؤال می‌شود که علت عدم ایفای وظیفه آن دستگاه چیست در پاسخ مدعی می‌شوند که بودجه لازم برای اجرای قانون را ندارند؛ اما این ادعا قابل پذیرش نیست؛ چرا که نمی‌توان با پیوند زدن همه مسائل به اعتبارات، از انجام مسئولیت قانونی شانه خالی کرد.»

قانون هوای پاک به اذعان کارشناسان، قانون جامعی است. برخی از مهم ترین تکالیفی که در آن آمده از این قرار است: اسقاط وسایل نقلیه فرسوده،‌استاندارد سازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه،‌بهینه سازی مصرف سوخت خانگی و صنایع،‌ توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، تجهیز نیروگاه ها به سیستم های کنترلی، توسعه انرژی های تجدید پذیر، استاندارد سازی سوخت نیروگاه ها.

ترمز فرسوده ها را بکشید

به نظر می رسد با توجه به کم بارشی پاییز و جدی نبودن دستگاه های متولی در قانون هوای پاک امسال هم نباید شاهد جهشی در حل معضل آلودگی هوا باشیم. طبق اعلام کارشناسان، 88درصد آلودگی هوا در ایران مربوط به منابع متحرک ( خورو و موتور سیکلت)‌ و 12 درصد مربوط به منابع ثابت خانگی و صنایع است.

از سوی دیگر در کشور حدود 26 میلیون دستگاه خودرو شماره گذاری شده وجود داردکه دست کم 7 میلیون دستگاه از آنها به سن فرسودگی رسیده اند. 12 و نیم میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده هم داریم که 10 میلیون دستگاه از آنها در موقعیت فرسوده هستند. کارشناسان می گویند خودروهای فرسوده 25 برابر بیشتر از خودروهای صاحب استاندارد یورو 2 آلودگی تولید می کنند و موتورسیکلت ها نیز بیش از 4 برابر خودروها آلایندگی دارند. طبق اعلام مراکز رسمی، 86 درصد از خوردوهای ناوگان حمل و نقل عمومی هم فرسوده اند. در تهران به 8 تا 9 هزار دستگاه اتوبوس نیاز است که فعلا کمتر از 2 هزار دستگاه در شهر فعالیت دارند.

با این ارقام فرسودگی خودروها و با آن رقم بودجه برای اجرای قانون هوای پاک، احتمالا امسال هم باید فقط چشمی به باد داشته باشیم تا شاید حریف ذرات آلوده معلق در هوای شهرها بشود، یا امیدی به باران ببندیم که غبار را بشوید و تجربه یک تنفس عمیق را رایگان و بدون دغدغه‌ی بودجه، نصیب شهروندان کند.

نورنیوز