روایت BBC از رقابت سپاه با شرکت نفت / چرا لایحه بودجه دو مرحله‌ای شد؟

به گزارش مرکز مقابله با شایعات، متن کامل لایجه بودجه 1403 یکم آذرماه منتشر شد. پس از انتشار این متن، بی‌بی‌سی فارسی گزارشی باعنوان «پنج نکته مهم در لایحه بودجه ۱۴۰۳ ایران» در سایت خود منتشر کرد. این گزارش که دارای پنج محور اصلی شامل صرفه‌جویی از جیب کارکنان دولت و بازنشستگان، غیر نفتی‌تر شدن بودجه، افزایش مالیات‌ها، کاهش ارزش یارانه‌ها و رقابت سپاه پاسداران با شرکت‌ ملی نفت است به ارتباط میان تورم و سفره غذایی مردم در لایجه بودجه 1403 پرداخته است. سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که نقد و بررسی این پایگاه خبری و روایتی که در نهایت مطرح می‌کند، تا چه میزان درست است؟

شبهه در دو مرحله‌ای شدن لایحه بودجه 1403

بی‌بی‌سی فارسی در ابتدای توضیحات خود از ارسال دو مرحله‌ای شدن لایحه بودجه سال 1403 برای اولین بار و عدم مشخص شدن دلیل آن سخن می‌گوید. گزاره‌ای که احتمال تعبیر سردرگمی و اضطراب مالی دولت در ارسال بودجه کشور را به خواننده منتقل می‌کند اما راز این دو مرحله‌ای شدن در چیست؟

بنابر اعلام سید محمد حسینی معاون پارلمانی رئیس جمهور در بیست و هشتم آبان، ارسال بودجه برای اولین بار در دو مرحله به‌جهت تغییر کردن آیین نامه داخلی مجلس رخ خواهد داد. در این زمینه وی گفت :« در مرحله اول احکام، تبصره‌ها و ارقام کلی به مجلس ارائه می‌شود و بعد از به نتیجه رساندن این احکام، جداول، اعداد و ارقام تقدیم مجلس خواهد شد.». آیین‌نامه مذکور در دی ماه سال گذشته به تصویب رسید و به موجب آن دولت موظف است حداکثر تا اول آبان چهار بخش از لایحه بودجه را به مجلس در مرحله اول تحویل دهد: 1) احکام مورد نیاز برای اجرای بودجه کل کشور ۲) سقف منابع بودجه عمومی دولت به تفکیک درآمدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی و اجزای اصلی آنها از جمله: مالیات و حقوق و عوارض گمرکی، درآمد ناشی از فروش کالا، خدمات و حقوق مالکانه، منابع حاصل از فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و گازی، منابع حاصل از واگذاری سهام، سهم‌الشرکه و اموال دولت و واگذاری اوراق مالی اسلامی. ۳) ترازهای عملیاتی، سرمایه‌ای و مالی بودجه عمومی دولت. ۴) فروض برآورد منابع و مصارف بودجه.

تاخیر در ارسال لایحه بودجه

این بخش‌ها در گزارش چهل‎‌وهفت صفحه‌ای دولت موجود است اما بی‌بی‌سی در گام بعدی بدون اشاره به این تغییر، از علت تاخیر ارسال لایحه با عنوان «پایان نیافتن بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه توسط دولت» پرده برمی‌دارد. این عنوان درست است اما داوود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه چند روز پیش از زمان ارسال بخش اول لایحه در مجلس حاضر شد و در این زمینه توضیح داد که:« بر اساس اصلاحیه آئین‌نامه داخلی مجلس، امسال باید بودجه را دو مرحله‌ای بدهیم. بر این اساس مرحله اول بودجه که درباره کلیات و تبصره‌ها است باید تا اوایل آبان تحویل مجلس شود که ما این مرحله را آماده کرده‌ایم، اما نظر رئیس مجلس این بود که باید قانون برنامه هفتم را در بودجه سال آینده لحاظ کنیم به همین جهت بنا شد منتظر باشیم تا پس از تصویب برنامه هفتم، لایحه بودجه را جمع بندی کرده و به مجلس ارسال کنیم و فکر می‌کنم در این شرایط تا آخر آبان لایحه را به مجلس ارسال خواهیم کرد». نکته‌ای که بیست و پنجم مهرماه توسط محمد باقر قالیباف مورد اشاره قرار گرفت و در خبرگزاری مهر منتشر شد. بنابراین بی‌بی‌سی جهت پیدایش دو مرحله‌ای شدن و تاخیر در ارسال لایحه تصمیم به حذف و افزودن معنا کرده است.

ارتباط تورم با سبد غذایی مردم

بی‌بی‌سی جهت تشریح این مطلب متکی بر پنج اصل است که در ابتدا از میزان تورم 45 درصدی و عدم تناسب آن با حقوق کارکنان و حقوق بازنشستگان صحبت می‌کند. این ادعا پیش از این در مرکز آمار ایران و به تازگی در گزارش بررسی«لایحه بودجه سال 1403» توسط مرکز پژوهش‌های مجلس ذکر شده و بیان می‌دارد که تورم در ماه‌های ابتدایی امسال کاهش داشته و نرخ تورم در حدود 2.2 ثابت است.

پس از این بی‌بی‌سی به نقطه ارتباط بین تورم و سفره غذایی مردم در قالب سیاست‌های انقباضی‌ می‌پردازد. بنابر تحلیل فرهیختگان از این بخش در سال 1403 حجم منابع و مصارف بودجه عمومی حدود 2462 هزار میلیارد تومان خواهد بود که رشد 18.3 درصدی نسبت به بودجه عمومی 2082 هزار میلیارد تومانی سال 1402 دارد.  همچنین هزینه‌های جاری دولت نیز در سال آینده 1804 هزار میلیارد تومان خواهد بود که رشد 19.5 درصدی نسبت به هزینه‌های 1509 هزار میلیارد تومانی سال 1402 خواهد داشت. لازم به ذکر است رشد هزینه‌های جاری دولت که بخش بزرگ آن مربوط به حقوق و دستمزد بوده، در سال 1401 حدود 8.7 درصد، در سال 1400 حدود 111 درصد و بین سال‌های 1396 تا 1399 حدود 16 تا 24 درصد بوده است. رشد 18 و 19 درصدی منابع و هزینه‌های جاری دولت در شرایط تورم نزدیک به 40 درصدی گویای این موضوع است که دولت در کنار ترازنامه بانک‌ها، سیاست انقباض بودجه‌ای را نیز دنبال می‌کند تا به اهداف کاهش تورم تا حدود میانگین بلندمدت برسد. بدین‌خاطر روزنامه تجارت در گزارشی از صحبت‌های وزیر اقتصاد در این زمینه می‌گوید که دولت به دنبال افزایش سهم درآمدهای پایدار و کاهش سهم فروش نفت در بودجه است. حال یکی از این درآمدهای پایدار افزایش مالیات است که بنابر بودجه امسال سهم پنجاه و یک درصدی دارد. البته بنابر اعلان سخنگوی دولت در هفتم آذر این افزایش مالیات مانند سال گذشته کارکنان و کارگران با درآمد ماهیانه دوازده میلیون را شامل نمی‌شود.

بر این اساس بی‌بی‌سی بدون توجه به معانی هزینه‌ها و حجم منابع عمومی، از افزایش مالیات‌ها به عنوان یک اهرم فشار بر مردم یاد می‌کند و در پاراگراف بعدی آن‌را در مقام یکی از راه‌های کسب درآمد دولت معرفی می‌کند.

تامین یارانه از کجا؟

بنابر تعریف بی‌بی‌سی محل تامین یارانه‌ها و تعیین افراد مشمول در لایحه بودجه سال 1403 مشخص نیست اما در تبصره 10، بند الف به طور کامل موارد مذکور تشریح شده است:« مبلغ 758 هزار میلیارد تومان به عنوان منابع هدفمندی یارانه‌ها در نظر گرفته شده است.  بر اساس ارقام پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه 1403 کل کشور، در راستای اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها، تمام دریافتی‌های قانون مذکور به علاوه 40 درصد از منابع داخلی ریالی و ارزی حاصل از فروش محصولات فرعی گاز، مانند اتان، پروپان، بوتان، پنتان و گوگرد به استثنای عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، حق بیمه مشترکان گاز طبیعی و منابع حاصل از آب و برق و عوارض گازرسانی و حق بیمه منازل مسکونی، در اجرای قانون تأسیس صندوق بیمه همگانی حوادث طبیعی به میزان 758 هزار میلیارد تومان توسط شرکت‌های تابعه وزارت نفت، بابت دریافتی حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی و فروش صادراتی فرآورده‌های نفت و گاز با احتساب عوارض و مالیات ارزش افزوده و نیز فروش خوراک گاز به پتروشیمی‌ها و سوخت صنایع به حساب سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز می‌شود.

مصرف یارانه در کجا؟

یارانه نقدی معیشتی و مستمری مددجویان و یارانه دارویی موضوع این تبصره مستقیماً به ذی‌نفع نهایی و سرپرست خانوار یا داروخانه‌ها پرداخت می‌شود. همچنین، مابه‌التفاوت قیمت بنزین در سال 1398 مشمول عوارض و مالیات بر ارزش افزوده و سهم 14.5 درصد شرکت ملی نفت ایران نمی‌شود.» در ادامه مصارف مشخص این یارانه‌ها آمده که:« دارو، شیرخشک و ملزومات مصرفی پزشکی، یارانه نقدی، معیشتی و کالابرگ الکترونیک کمک به خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور، یارانه نان و هزینه‌های سرمایه‌گذاری و کمک به شرکت‌های نفت و گاز مصارف صرفه‌جویی و سایر مصارف ضروری در چهارچوب این قانون تخصیص می‌یابد.» پس مصارف و محل تامین مشخص شده است؛ البته بی‌بی‌سی در این بخش اشاره دارد که دولت از تعریف حذف یارانه «خانوارهای غیرمشمول حمایت دولت» خودداری می‌کند. درصورتیکه دولت سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی را مسئول تدوین آیین‌نامه‌ای در این زمینه معرفی می‌کند. بنابراین این اتفاق هنوز به مرحله تنظیم طرح هم نرسیده است.

سپاه رقیب شرکت نفت می‌شود؟

سایت خبری سلطنتی انگلیس در آخرین بخش از گزارش خود اقدام به یک تیترسازی کاملا نادرست می‌کند که اصلاً چنین چیزی در لایحه ارسالی وجود ندارد. در لایحه سال 1403 همانند سال 1402 بنابر قانون بودجه سنواتی، دولت رییسی جهت تقویت بنیه دفاعی و پرداخت تعهدات مربوط به طرح‌های دفاعی این اقدام را انجام می‌دهد. عملی که در بیست و نه دی 1401 در رسانه‌های اصلاح‌طلب همانند روزنامه اعتماد و بهار نیوز برای لایحه بودجه 1402 بر آن متمرکز شدند.

در حقیقت دولت در جهت احتمال عملی نشدن پرداخت معین هزینه‌ای به تقویت بنیه دفاعی نیروهای مسلح، وظیفه دارد سهمی معین از فروش نفت خام و میعانات گازی به نیروهای مسلح بدهد. حال برای سال 1403 دولت بایست 134 هزار میلیارد تومان به این بخش بپردازد که درصورت عدم پرداخت نیروهای مسلح می‌تواند میزان مشخصی از صادرات نفت خام و میعانات گازی استفاده و سیاهه‌های صادراتی آن‌را هر سه ماه به بانک مرکزی تحویل دهد.

روایت بی‌بی‌سی فارسی از لایجه بودجه؛ واقعی یا تفسیر به رای؟

به گزارش مرکز مقابله با شایعات، بررسی لایجه بودجه و اخبار مرتبط با آن نشان می‌دهد، روایت و تفسیری که سایت خبری بی‌بی‌سی فارسی در گزارش سوم آذر خود ارائه می‌دهد، مطابق واقعیت نیست. این پایگاه خبری از روش‌های تقطیع و جعل در بخش‌های مختلف از علت دو مرحله‌ای شدن لایحه بودجه گرفته تا همکاری سپاه پاسداران در صادرات نفت استفاده می‌کند و بدین وسیله روایت و تفسیر مورد نظر خود را از لایجه بودجه 1403 ارائه می‌دهد.