ناتوی عربی و تخریب رسانه‌ای سیاست خارجی دولت

با شروع دولت سیزدهم این دولت چشم‌انداز جدیدی در سیاست خارجی خود ترسیم نموده؛ چشم‌اندازی که در حوزه‌هایی چون نگاه به شرق و گسترش روابط با همسایگان دسته‌بندی می‌شود. سفر آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» به تاجیکستان و عضویت ایران در سازمان شانگهای، سفر رئیس‌جمهوری ترکمنستان به ایران و سفر وزارت خارجه روسیه به ایران نشان از چارچوب جدید سیاست خارجی ایران دارد.

سیاست خارجی نگاه به شرق

سیاست نگاه به شرق از جمله سیاستهایی است که در چند سال اخیر به کرات از زبان مقامات جمهوری اسلامی ایران شنیده شده است؛ محمد حسن دهقانی کارشناس روابط بین الملل در گفت و گو با خبرنگار مرکز مقابله با شایعات سایبری بیان داشت؛ این سیاست راهبردی عقلایی است کهالویت را به شرق می‌دهد و ترجیح شرق بر غرب ترجیح همسایه بر دور است، بدین معنا که کشورهایی که اشتراکات بیشتری با ایران دارند در درجه اول اهمیت هستند. وی افزود یکی از سیاست‌های اصلی سند چشم انداز توسعه تعامل با جهان است و این رویکرد به معنای بی‌توجهی به غرب نیست اما باتوجه به اعتمادی‌های شکل گرفته در چند سال اخیر اولویت بخشی به شرق در سیاست خارجی کشور شدت بیشتری پیدا کرده است.

در این نوشتار سعی می‌شود با تشریح برخی شایعات پخش شده علیه روابط خارجی ایران در چند ماه اخیر به زوایای تاریک تلاش برخی که گویا از رویکرد سیاست خارجی کشور ناراضی هستند دست پیدا کرد.

ایران – عراق، ماجرای اهتزاز پرچم عراق

پس از سفر الکاظمی نخست‌وزیر عراق به تهران، اهتزاز پرچم عراق در میدان آزادی، بهانه‌ای برای زیر سوال بردن روابط دو کشور شد. اما پس از آن تصاویر سفر مقامات دیگر کشورها نشان می‌داد این نخستین باری نیست که پرچم کشورهای مهمان ایران در مسیر حرکتشان به اهتزاز در می‌آید و پیش‌ازاین پرچم ترکیه، روسیه، چین و آذربایجان هم در زمان حضور مقامات این کشورها در ایران برافراشته شده بود.

همچنین پس از این ماجرا فیلمی از ضرب و شتم یک زن توسط پلیس عراق منتشر شد و برخی کانال‌های رسانه‌ای ادعا کردند که پلیس عراق یک زن ایرانی را در فرودگاه بغداد مورد حمله قرار داده؛ این موضوع نیز به‌سرعت توسط رسانه‌ها تکذیب شد زیرا شواهد نشان می‌داد که این حادثه در دادگاه سلیمانیه رخ‌داده و فرد مضروب نیز از اتباع عراق است.

ایران – روسیه، از حمله به میز ملاقات تا حضور وزیر نفت در سفارت روسیه

در سفرهای دیپلماتیک عرف‌ها و شرایط هر کشور متفاوت می‌باشد و میزبان بنا به اقتضای شرایط می‌تواند در مورد دیدارها پروتکل‌هایی را در نظر بگیرد. دیدار سید ابراهیم رئیسی از مسکو در دی‌ماه 1400 نیزاز این قاعده مستثنا نبود و با توجه به تدابیر ویژه کرونایی کرملین، دو رئیس‌جمهور در دو سوی میزی بزرگ‌تر از حد معمول به مذاکره پرداختند. این میز سبب شد تا برخی این موضوع را به نوعی عدم احترام به مقام ایرانی تعبیر کنند و از این موضوع انتقاد کنند؛ آنان اعتقاد داشتند این فاصله زیاد در پروتکل‌های دیپلماتیک جایی ندارد و فقط برای مقام ایرانی اعمال شده است.

این موضوع تا مدتی محل بحث کاربران بود تا این‌که ویکتوریا اوربان نخست‌وزیر مجارستان و مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در بهمن‌ماه به مسکو سفر کردند و به همان شیوه که از رئیس‌جمهور ایران استقبال شد آنان نیز مورد استقبال قرار گرفتند. پس از انتشار تصاویر مکرون و اوربان رفته رفته از حاشیه‌سازی‌ها کاسته شد.

پس از این ماجرا نیز مراسم روز ملی روسیه ظهر سه‌شنبه (۱۷ خرداد ۱۴۰۱) به میزبانی «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در تهران و با حضور «جواد اوجی» وزیر نفت ایران و سفرای برخی کشور‌ها در سفارت روسیه در تهران برگزار شد. در ابتدا برخی حضور نظامیان در صف تبریک روز ملی روسیه به سفیر این کشور را نوعی توهین به ایران و تحقیر مقامات ایرانی تعبیر کردند؛ این در حالی بود که تصاویر منتشر شده در سایت‌های خبری نشان می‌داد در سال ۹۶ مقامات نظامی روسیه با حضور در سفارت ایران در صف، سالروز انقلاب اسلامی را به مهدی سنایی؛ سفیر وقت ایران به همان سبک و سیاق مقامات نظامی ایران تبریک می‌گویند.

شایعات پیرامون عضویت ایران در سازمان‌های منطقه‌ای

سیاست نگاه به شرق ایران تنها به کشورهای منطقه محدود نمانده و جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر سعی داشته تا از طریق مشارکت فعال و عضویت در پیمان‌های جمعی برای تقویت رویکرد سیاست خارجی خود بکوشد. در حال حاضر ایران تلاش دارد از طریق دو سازمان شانگهای و بریکس روابط منطقه‌ای خود که بیشتر به کشورهای شرقی تمایل دارد را تقویت کند؛ اما حتی روابط ایران و سازمان‌ها از گزند شایعات و حواشی دور نمانده است.

در چند سال اخیر ایران روند عضویت در دو سازمان شانگهای و بریکس را دنبال می‌کند و در این مسیر سال گذشته توانست جواب مثبت اعضای این سازمان برای تبدیل عضویت ناظر به عضو دائم را بگیرد و طبق سخنان دبیرکل چینی این سازمان روند فنی عضویت دائم ایران در این سازمان تا سال 2023 نهایی خواهد شد.

در مورد سازمان بریکس نیز ایران همواره در تلاش بوده تا بتواند نظر مثبت اعضا را برای عضویت جلب نماید، اما آخرین اجلاس این سازمان که اوایل ماه جاری به‌صورت ویدئو کنفرانسی و به میزبانی چین برگزار شد نیز موجب شد برخی رسانه‌ها با شایعه‌سازی، رویکرد سیاست خارجی ایران را زیر سؤال ببرند.

پس از اعلام برگزاری اجلاس بریکس و دعوت از دیگر کشورها برای حضور در اجلاس آن، برخی سخن از عدم دعوت ایران در این اجلاس آوردند؛ درحالی‌که اولاً ایران عضو این سازمان نیست و الزامی به دعوت از آن وجود ندارد و ثانیاً ایران به این اجلاس دعوت شد و رئیس‌جمهور در این اجلاس سخنرانی کرد.

پیمان آبراهام؛ کلید بازگشت آمریکا به خاورمیانه

در دهه 1970،ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده امنیت خاورمیانه را به شاه ایران واگذار کرد اما برخلاف حدود 50 سال پیش، این بار پلیس تعیین شده توسط ایالات متحده دشمن ایران است و حلقه اطرافیان این پلیس را نیز کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تشکیل می‌دهد.

اگرچه برخی خبر از خروج آمریکا از خاورمیانه و تمرکز بر چین را نوید می‌دادند اما گویا آمریکایی‌ها از طریق پیمان آبراهام سعی دارند تا شکل جدیدی از نفوذ خود در منطقه را سامان دهند. بایدن که روز 22 تیرماه سفر منطقه‌ای خود را به خاورمیانه برای تحقق پیمان آبراهام و آنچه که ناتوی عربی خوانده می‌شود انجام خواهد داد. بایدن پیش‌ازاین طی یادداشتی در واشنگتن‌پست با عنوان «چرا به عربستان می‌روم؟»، نوشت که ایران منزوی شده و همچنین تهدید کرد تا زمانی که تهران آماده بازگشت به برجام نباشد، فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک به ایران ادامه خواهد داشت. گویا بایدن در نظر دارد تا ضمن پیوند اعراب با اسرائیل علاوه بر فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک، فشار ژئوپلیتیک را نیاز به لیست اضافه کند تا ایران در منطقه نیز تحت‌فشار قرار گیرد.

تلاش برای عادی‌سازی روابط بین کشورهای عربی و اسرائیل، درعین‌حال که یک منبع اصلی درگیری در منطقه یعنی اشغال فلسطین توسط اسرائیل را نادیده می‌گیرد، به طور بالقوه در حال تشدید منبع درگیری دیگری یعنی یک جنگ احتمالی با ایران است. علاوه بر این توافق‌نامه آبراهام بیش از آنکه گامی به‌سوی صلح پایدار در خاورمیانه باشد بیشتر نشانه‌های بهانه‌ برای فروش سلاح‌های بیشتر به منطقه و تحکیم یک بلوک نظامی ضدایرانی را در خود دارد.

گویا بایدن پیش از سفر عزم خود را جزم کرده تا از طریق رسانه‌ها فشار رسانه‌ای را بر ایران متمرکز کند و این سفر و پیمان آبرهام را به ایران اتصال دهد و بعید نیست در سفر نیز بطور مستقیم از سوی از سوی وی و شرکای منطقه‌ای وی ایران مورد خطاب قرار بگیرد، امری که در بحبوحه گمانه‌زنی‌ها در مورد به نتیجه رسیدن یا نرسیدن مذاکرات هسته‌ای می‌تواند مهم باشد.

سیاست نگاه به شرق؛ ریشه تخریب‌ها کجاست؟

محمد حسن دهقانی معتقد است ریشه تخریب‌ها از دشمنان خارجی ناشی می‌شود و از نظر آنان باید از پیوند هرکشوری و اساسا هر موضوعی که تقویت ایران را در پی داشته باشد جلوگیری شود. کشورهایی که در رویایی سیاسی با ایران قرار دارند پیشرفت ایران را به ضرر خود می‌دانند و سیاست همسایگی را به ضرر و برضد منافع خود می دانند بنابراین این تخریب‌ها ریشه در دشمنان ایران دارد.

وی سفر هفته آینده پوتین و اردوغان به ایران را شکل دهنده آرایش منطقه‌ای جدیدی می‌داند و اگر از جنبه مقایسه‌ای بخواهیم به سفر بایدن و سفر پوتین توجه کنیم می توان گفت که این نشست می‌تواند به نوعی ابراز قدرت جمهوری اسلامی تلقی شود.

پیوند پیمان آبراهام و تخریب سیاست نگاه به شرق ایران

رویکرد سیاست خارجی ایران که بر پایه نگاه به شرق و همین‌طور گسترش روابط با همسایگان بنا شده و ازآنجایی‌که این رویکرد برای کشورهای غربی و بخصوص آمریکا به‌مثابه ازدست‌دادن ظرفیت بالقوه ایران در حوزه‌های مختلف از جایگاه استراتژیکی ایران در منطقه گرفته تا نقش ایران در بازار انرژی است، این کشورها ضمن آن که شرایط را برای نزدیکی ایران به خود نمی‌بینند علاقه‌ای به پیوند استراتژیک ایران و قدرت‌های نوظهور ندارند و آن را برخلاف منافع خود می‌بینند. این تلاش‌ها ضمن آن که در حیطه دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی تلاش دارد ایران را به مسیر موردنظر آنان سوق دهد در زمینه رسانه‌ای نیز با ایجاد شایعات پیرامون مسائل سیاست خارجی و ایجاد تشویش در ذهن نخبگان و تصمیم‌سازان سیاست خارجی به ایجاد فضایی مشوش که ایران را فاقد سیاست خارجی پویا ، فعال و عقلانی نشان می‌دهد، دامن می‌زند.

پویایی سیاست خارجی ایران دلیل توجه بایدن به کشورهای عربی

از ابتدای تشکیل دولت، امیرعبدالهیان وزیر امورخارجه سیاست خارجی دولت ایران را پویا و منطقی توام با گفتمانی قوی توصیف کرد؛ «گفتمانی که بتواند منافع ایران را درهمه زمینه‌ها تامین کند.» فعالیت‌های دولت سیزدهم نشان از فعال بودن سیاست خارجی دولت دارد؛ آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با اتخاذ یک دیپلماسی فعال و پویا در حدود صد روز اول دولت خود حدود ۱۰۰ ملاقات و گفت‌وگوی تلفنی با مقامات عالی‌رتبه خارجی [در حد رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، وزیر خارجه و نماینده ویژه رئیس‌جمهور] داشته که معادل به طور متوسط هر روز یک ملاقات یا تماس بوده است. سیاست خارجی دولت نشان از عقلانی بودن دارد زیرا به‌رغم اختلاف‌ها و ضمن حمایت از جنبش الحوثی به عربستان به گفت و گو پرداخت، با وجود خروج یک طرفه آمریکا با طرف‌های برجام برای حل اختلافات بر سر میز مذاکره نشست و همچنین در جنگ روسیه و اوکراین علی‌رغم نزدیکی روابط با روسیه موضع بی‌طرفی را برگزید.

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سراج؛ دکتر دهقانی در ادامه بیان داشت سیاست جدید آمریکا حضور در منطقه از طریق شرکا است اما در مورد اینکه اساسا سیاست‌ آمریکا منجر به حضور بایدن در منطقه و گردهم آوردن سران عرب شده یا خیر نکات دیگری نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. از نظر این کارشناس بین‌الملل آنچه که موجب حضور بایدن در منطقه شده سیاست‌خارجی ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران بوده زیرا در دولت جدید ایران سعی در بهبود رابطه با همسایگان داشته و برای این اثبات مدعا می‌توان رایزنی‌های مقامات ایران و عربستان برای بهبود روابط و سفر مشاور امنیت ملی امارات به ایران را نام برد که این موارد نشان ‌می‌دهد که بایدن از این موضوع احساس ترس کرده است و سعی دارد باز هم این کشورها را از ایران دور کند.