ماجرای ماهی که پنهان بود / فرآیند رویت هلال ماه در کشورها چگونه است؟

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، هرساله مسلمانان با پایان یک ماه روزه داری در انتظار آشکار شدن ماه شوال و برگزاری جشن عید فطر می‌نشینند. رویت هلال بر اساس سنت جوامع مسلمان توسط حاکم اعلام شده و پس از روئیت ماه در آسمان، پایان ماه مقدس روزه داری اسلامی اعلام می‌شود.

امسال کشورهای عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی، کویت، دیوان اوقاف سنی عراق، کویت، قطر، لیبی، سودان، بحرین، سوریه، فلسطین، لبنان و ترکیه روز یکشنبه ۱۱ اردیبهشت را آخرین روز ماه مبارک رمضان و روز دوشنبه ۱۲ اردیبهشت را عید سعید فطر اعلام کردند؛ کشورهای افغانستان، عمان، اردن و مراکش نیز هلال ماه شوال را شنبه شب رویت کرده و روز یکشنبه ۱۱ اردیبهشت را عید فطر اعلام کردند.

پاکستان، بنگلادش، هند و دفتر آیت الله سیستانی از مراجع شیعیان عراق و علامه شیخ علی الخطیب، نائب رئیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان در لبنان به همراه جمهوری اسلامی ایران نیز روز دوشنبه را آخرین روز ماه مبارک رمضان و روز سه شنبه ۱۳ اردیبهشت را مصادف با عید فطر اعلام کردند.

روزه نگیران عید فطر!!

با این حال بسیاری از رسانه‌ها و افراد که پیشتر نیز در مسائل مختلف به بهانه‌های گوناگون مسائلی را در تعارض با نظام مطرح کرده بودند، بار دیگر امسال مساله اعلام عید سعید فطر در ایران را تبدیل به مساله سیاسی کرده و یا اینکه در خصوص نحوه مشاهده هلال ماه شوال اعلام شبهه می‌کنند. نکته جالب در اینجا آن است که این جریانات سیاسی عقیده‌ای به اسلام و به دنبال آن ماه مبارک رمضان ندارند اما در این مواقع اختلافی مانند اعلام رویت هلال ماه شوال تلاش می‌کنند روی این موج سوار شده و بهره سیاسی خود را ببرند.

فرآیند بررسی رویت هلال ستاد استهلال رهبری چگونه است؟

اول اینکه در ایران گروه‌های استهلال با تجهیزات مدرن در چندین استان و در گروه‌های مختلف کار خود را برای روئیت هلال ماه انجام می‌دهند؛ امسال در استان خراسان رضوی مجموعاً بیست گروه در مجموع صد نفر، در استان فارس چهارده گروه رصدی در چهارده نقطه از استان، در استان ایلام نیز در شش گروه در نقاط مختلف، استان مرکزی هشت گروه استهلال در هفت شهرستان مختلف، استان یزد در چهار منطقه استان، استان خوزستان دَه گروه در شهرستان دزفول و پنج گروه دیگر در اهواز، لالی و خرمشهر، در استان اصفهان چهارده گروه در نقاط مختلف استان، استان کردستان هشت گروه در مناطق مرتفع، استان چهارمحال بختیاری دو گروه رصدی، در استان لرستان شش گروه نظارتی، در استان بوشهر شش گروه رصدی در سه نقطه از این استان، در استان خراسان جنوبی نیز ده گروه منجمی، به رصد پرداختند.

کارشناسان رویت هلال ماه در ستاد استهلال رهبر معظم انقلاب با تخصص‌هایی نظیر علم نجوم،  بررسی علمی- فقهی مسألة رؤیت هلال،  تبیین موضوعی اوقات شرعی و تحلیل فقهی آن در مورد امکان رویت هلال ماه شوال ۱۴۴۳ قمری نیز اذعان داشتند که رویت این ماه در شامگاه یکشنبه ۲۹ رمضان، مطابق با ۱۱ اردیبهشت با چشم غیر مسلح در پهنه ایران غیر ممکن و با چشم مسلح دشوار است؛ بنابراین اعضای گروه استهلال با تجهیزات لازم در سراسر کشور و نقاط مختلف استان‌های ایران به نظاره ماه پرداخته و نتیجه اعلام شده با دقت به اندازه کافی بالا اعلام شده است.

آراء مختلف در خصوص رویت هلال ماه

یکی از شبهات مطرح شده در خصوص مشاهده هلال ماه، ثابت بودن حرکت ماه به دور زمین است که بنابر این نظر اگر موقعیت ماه نسبت به زمین قابل اندازه‌گیری بوده و می‌توان آن را با دقت بالا تعیین کرد؛ از همین رو این عده اعتقاد دارند که یکشنبه شب یعنی دهم اردیبهشت، هلال ماه نو در آسمان حضور داشته و باید روز دوشنبه، عید سعید فطر اعلام می‌شد.

اما فقهای شیعه برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی در دیده شدن هلال ماه را دخیل می‌دانند. بنابر فقه شیعه، اثبات اول ماه قمری باید توسط رویت هلال ماه توسط خود شخص، اطمینان یابی از گفته دیگران و سایر منابع عقل، شهادت دو مرد عادل که با اصول ستاره شناسی در تعارض نباشد، سی روز از ماه اول نگذشته باشد و حکم حاکم شرع بنابر نظر برخی مراجع تقلید است.

برخی از علما فقط رویت هلال را معتبر می‌دانند، برخی دیگر بر محاسبات نجومی تکیه می‌کنند و برخی هم رویت ماه و هم محاسبات نجومی را در نظر می‌گیرند. برای مثال کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش و اکثر علمای شیعه، دیدن هلال با چشم غیر مسلح در غروب روز قبل از اول ماه را مبنا می‌دانند و در ایران طبق نظر برخی علمای شیعه نیز دیدن هلال ماه حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه نیز می‌تواند مبنای رویت ماه قرار بگیرد.

در قوانین کشوری مانند عربستان که مبنای اعلام ماه نو برای ماه‌های حساس (رمضان، شوال، ذیقعده و ذی‌الحجه) با حکم دادگاه است، ذکر شده که اگر خورشید غروب کند و ماه بالا باشد یعنی اول خورشید غروب کند و سپس ماه بالا بیاید، ماه جدید شروع خواهد شد، حتی اگر ماه روئیت نشود.

با این اوصاف در کشور ایران که مبنای اعلام ماه جدید با استفاده از چشم مسلح است، حدود شصت درصد از تیم‌های استهلال جهت رویت ماه از دستگاه‌های پیشرفته و تلسکوپ استفاده کردند اما موفق به رویت هلال ماه نشدند؛ به همین دلیل هم بود که روز دوشنبه را آخرین روز ماه مبارک رمضان اعلام کردند.

البته عواملی نظیر ارتفاع هلال، اختلاف سمت، مدت مکث، ضخامت بخش میانی، زمان غروب خورشید و فاصله ماه از زمین از عواملی هستند که در رویت هلال ماه موثر هستند. کاظم کوکرم، منجم و کارشناس رویت هلال ماه امسال به خبرگزاری ایرنا توضیح داد : «هلال ماه در این زمان فاصله کمی از نظر ظاهری با خورشید در آسمان دارد، به اصطلاح می‌گوییم جدایی زاویه هلال حدود هشت درجه است در حالی که رکورد دیدن ماه در دنیا یعنی سخت‌ترین هلال ماهی که تا امروز رویت شده است، جدایی زاویه هلال نزدیک به هفت درجه بوده است. از این نظر جدایی زاویه‌ای هلال شوال امسال بالاتر از پارامترهای حدی؛ اما بسیار نزدیک به آنهاست».

موج سواری با ماه

شبهه دیگری که به امر رویت هلال ماه نو وارد می‌شود، بهره‌گیری از تجهیزات مربوطه است. همانطور که اشاره شد در کشور ایران،‌ ستاد استهلال با استفاده از تلسکوپ اقدام به رویت کرده‌اند؛ با این حال بنا بر استفتای رهبر معظم انقلاب رویت با هر وسیله‌ای با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحد بوده اما به شرط آنکه عنوان رویت محفوظ باشد و دستگاه‌هایی که انعکاس نور را به رایانه منتقل می‌کنند؛ صدق عنوان رویت در آن‌ها معلوم نبوده و محل اشکال هستند (استفتاء ۸۳۵ آیت الله خامنه ای).

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، همانطور که در بالا عنوان شد مساله اعلام ماه شوال موضوعی فقهی و نجومی است که با بررسی‌های دقیق و کارشناسی به دست می‌آید اما این در حالیست که رسانه‌های فارسی زبان و برخی جریان‌های سیاسی داخل کشور تلاش می‌کنند حتی این مساله را هم سیاسی جلوه داده و بهره خود را ببرند.