شطرنج‌بازی ایران و‌ آمریکا روی نفت‌کش‌ها

اواخر فروردین ماه بود که خبری مبنی بر توقیف کشتی حامل ۷۰۰ هزار بشکه نفت ایران توسط یونان منتشر شد. این نفت کش تا دو روز پیش در سواحل یونان بود تا اینکه، یونان بنا به تقاضای آمریکا این نفت‌کش را توقیف و نفت آن را مصادره کرد.

این کشتی قرار بود محموله خود را در بندر مرمره ترکیه تخلیه کند اما به‌دلیل مشکل فنی در نزدیکی آب‌های یونان تقاضای کمک کرد و پس از آن توسط این کشور توقیف شد. این در حالیست که طبق قوانین بین‌المللی کشورها موظف به یاری دیگر کشتی‌ها در دریا هستند اما نه تنها همکاری و کمک‌رسانی با کشتی مزبور صورت نگرفت، بلکه تخلیه بار توسط نیروهای نظامی صورت گرفت که این اقدام را می‌توان دزدی دریایی تعبیر کرد.

* چرا یونان کشتی را توقیف کرد؟

در ابتدای امر طبق اعلام مقامات یونان، دلیل توقیف نفت‌کش حامل نفت ایران به نام پگاس، ملیت روسی آن بود که بر مبنای تحریم‌های آمریکا و متحدان آن تحت تحریم قرار دارند.

 رفته‌رفته روس بودن کشتی حامل نفت ایران در حاشیه قرار گرفت و مسئله پیچیده‌تر شد. این کشتی بیش از یک ماه در سواحل یونان بود تا اینکه این کشور بنا به درخواست آمریکا نفت موجود در کشتی را به نفت‌کشی به نام «آیس انرژی» منتقل کرد که با پرچم لیبریا فعالیت می‌کند و متعلق به شرکتی یونانی به نام «دیناکوم» است. منبعی در شرکت «دیناکوم» نیز در مصاحبه با رویترزتایید کرده است که نفت به کشتی «آیس انرژی» منتقل شده و این نفت‌کش قرار است به‌زودی به‌سوی آمریکا حرکت کند.

واشنگتن در ۲۲ فوریه یعنی دو روز قبل از حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌هایی علیه بانکی (Promsvyazbank) در روسیه که به بخش دفاعی این مرتبط بود اعمال کرد؛ گویا در ابتدا توقیف کشتی با توجه به تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه روسیه انجام شد زیرا پس از مدتی اعلام گردید این کشتی آزاد می‌شود اما پس از مدتی مشخص شد که موضوع پیچیده‌تر از تحریم‌های روسیه است.

حتی رسانه‌های غربی نیز در مورد اینکه کشتی روسی به خاطر نفت ایرانی توقیف شده است یا نفت ایرانی موجب توقیف شده، سردرگم بودند. با این حال به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی توقیف کشتی، نه تحریم‌های قبلی بلکه تحریم جدیدی است که آمریکا اعلام کرده است؛ تحریمی که آمریکا در روزهای حساس مذاکرات منطقه‌ای برای احیای توافق هسته‌ای برای مقابله با آنچه «شبکه‌ بین‌المللی قاچاق نفت و پول‌شویی» می‌نامد، وضع و سریعاً اجرا کرده است.

وزیر خارجه آمریکا در مورد این تحریم جدید، متن زیر را توییت کرده است و تحریم روسیه و ایران را به همدیگر پیوند داده است: «در حالی که ایالات متحده آمریکا همچنان به دنبال بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام است، اما در هدف قرار دادن حامیان سپاه یا حزب‌الله، تردید نخواهد کرد. در این راستا ما یک شبکه بین‌المللی قاچاق نفت و پول‌شویی تحت حمایت روسیه و به رهبری نیروی قدس را مورد تحریم قرار دادیم.»

* تکرار خاطره توقیف کشتی انگلیسی برای یونانی‌ها

در واکنش به توقیف صورت گرفته توسط یونان، ایران نیز در ششم خردادماه ایران دو نفت‌کش متعلق به یونان را در آب‌های خلیج فارس و در نزدیکی بندر عسلویه و جزیره هندورابی توقیف کرد و پرچم آن‌ها را پایین آورد؛ این دو نفت‌کش یونانی توقیف شده در خلیج فارس Prudent Warrior  و Delta Poseidon نام دارند.

توقیف متقابل نفت‌کش‌ها مسبوق به سابقه است و به‌عنوان مثال در سال در ۱۳ تیرماه سال ۹۸، مقامات جبل‌الطارق به دستور انگلیسی‌ها و با دخالت نیروی دریایی این کشور نفت‌کش «گریس ۱» را که حامل نفت خام ایران بود توقیف کردند. انگلیسی‌ها در آن زمان مدعی بودند که این نفت‌کش قصد دارد تا محموله خود را در سوریه تخلیه کند و این خلاف قوانین تحریمی اتحادیه اروپا علیه سوریه است و در مقابل ۲۸ تیرماه ایران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد نفت‌کش انگلیسی «استنا ایمپرو» را به دلیل تخلفات متعدد در تنگه هرمز توقیف کرده است.

* آیا در ماجرای توقیف کشتی‌ها، پای مذاکرات در میان است؟

در خصوص اقدام متقابل ایران در موضوع توقیف کشتی دو نکته حائز اهمیت است؛ اول آنکه توقیف کشتی‌ها توسط ایران، سیگنالی برای واشنگتن است مبنی بر اینکه اگر دولت بایدن به سیاست‌های فشار حداکثری دوران ترامپ بازگردد و شروع به توقیف نفت‌کش‌ها و محموله‌های نفت خام متعلق به ایران کند، ایران نیز در راستای سیاست یکی بزند، ده تا می‌خورد موضع خود را سخت‌تر خواهد کرد که توقیف دو کشتی در مقابل یک کشتی توقیف شده نیز بیانگر این موضوع ‌هست.

در ثانی، در این ماجرا، عزم و اراده ایران بر مواضع پیشین خود مبنی بر حضور منطقه‌ای و دریایی سپاه نیز دیده می‌شود؛ در همین راستا، حضور قدرتمندتر سپاه، علی‌رغم فشارهای چندین باره غرب با سردمداری آمریکا حکایت از کوتاه نیامدن ایران در این ماجرا دارد.

* توقیف کشتی‌ها تصادفی یا طبق برنامه؟

اما آیا ماجراهای پیش آمده یک موضوع اتفاقی و عادی در روابط ایران و آمریکا بوده است؟ به نظر می‌رسد در این ماجرا پای یک مسئله کلیدی در میان باشد؛ برجام!

این موضوع از دو جهت قابل تحلیل است؛ از یک سو فرضیه به ثمر رسیدن برجام و از سوی دیگر به ثمر نرسیدن آن. در مورد اول با فرض اینکه عزمی واقعی در آمریکا برای به ثمر رسیدن برجام وجود داشته باشد، با مبهم‌گویی مقامات آمریکایی در خصوص ادامه همکاری‌ها در چارچوب برجام، هنوز ابهام وجود دارد؛ چراکه لابی سنگین صهیونیستی نیز بیکار نخواهد نشست. علاوه بر این، می‌توان گفت این توقیف کشتی‌ها نیز در چارچوب وادار کردن ایران به عدول از خواسته‌های خود(حذف سپاه از لیست FTO ) است.

اما در صورت به ثمر نرسیدن برجام، نیز توقیف کشتی می‌تواند ترسیم‌کننده تهدیدی از سوی آمریکایی‌ها باشد که اگر ایران آنطوری که آمریکایی‌ها میخواهند به برجام بازنگردد، باید ریسک توقیف نفت یا کشتی‌های خود را به جان بخرد؛ گویا آمریکا در تلاش است از هم اکنون زمینه‌های تحریم سفت و سخت را فراهم کرده تا حتی از فروش نفت تخفیف‌دار و غیررسمی ایران جلوگیری کند. همچنین از منظر منطقه‌ای تحریم‌های جدید نمایانگر تلاش آمریکا برای گسست اتحاد کشورهای تحریمی شامل ایران و روسیه بوده زیرا طبق اعلام وزیر خارجه این کشور هدف تحریم‌های جدید شبکه تحت حمایت روسیه است.

* ضرورت دقت در ماجرای اتحاد ضد تحریم

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، در روزهای فعلی که آمد و شد‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای برای حل موضوع هسته‌ای به ایران افزایش یافته است، توقیف کشتی حامل نفت ایران نشان داد که آمریکا هم‌زمان با اظهار تمایل ضمنی برای احیای توافق، با اعمال فشار و وضع تحریم‌های جدید تلاش دارد تا ایران را برای توافقی مطابق با خواسته‌های خود تحت فشار بگذارد.

 از سوی دیگر همکاری‌های روسیه و ایران نیز پاسخی به آمریکا بوده است که تحریم‌ها دیگر کارایی سابق را ندارد اما تحریم جدید آمریکا و پیوند دادن روسیه و ایران در این تحریم نشان دهنده آن است که ایران باید در سیاست‌گذاری خود در مورد مقابله با تحریم‌ها و صادرات نفت با دقت بیشتری عمل کند زیرا پیش از این نفت ایران باوجود تحریم‌های یکجانبه آمریکا آزادانه صادر می‌شد اما تحریم جدید که دو کشور را در برمی‌گیرد می‌تواند علاوه بر دغدغه پیشین ایران در مورد فروش نفت تخفیف‌دار روسیه، مخاطرات جدیدی را برای فروش نفت ایران در پی داشته باشد.

 انتهای پیام/