بررسی ادعاهای سعید لیلاز درباره نقش بانک‌ها و کسری بودجه در تورم

سرویس اقتصادی، پایگاه تحلیلی_خبری رواج۲۴؛ در هفته‌های اخیر سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای با لحنی تند از «غارت اقتصاد ایران توسط بانک‌ها» سخن گفته و مدعی شده ناترازی شبکه بانکی عامل دو سوم رشد نقدینگی، ۴۰ درصد دارایی بانک‌ها موهوم و کسری بودجه دولت مسئول یک‌سوم تورم کشور است. اما این گزاره‌ها تا چه اندازه با داده‌های رسمی اقتصادی همخوانی دارد؟

ادعای مطرح‌شده چیست؟

مجموع اظهارات لیلاز را می‌توان در چهار محور خلاصه کرد:
۱) شبکه بانکی با فساد و سوءمدیریت، به اقتصاد کشور آسیب جدی زده است.
۲) ناترازی بانک‌ها عامل اصلی رشد نقدینگی و مسئول حدود دو سوم آن است.
۳) رئیس سابق بانک مرکزی اعلام کرده حدود ۴۰ درصد دارایی‌های شبکه بانکی موهوم است.
۴) کسری بودجه دولت عامل حدود یک‌سوم تورم کشور است.

این چهار گزاره در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی بازتاب زیادی داشته و به‌عنوان یک تحلیل قطعی از وضعیت اقتصاد ایران دست‌به‌دست می‌شود.

ناترازی بانک‌ها و رشد نقدینگی؛ عدد «دو سوم» از کجا آمده؟

بررسی داده‌ها و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد ناترازی شبکه بانکی به‌عنوان یکی از عوامل اصلی رشد نقدینگی بارها مورد تأکید قرار گرفته است. با این حال، در اسناد تحلیلی نهادهای سیاست‌گذار پولی، سهم مشخص و عدد دقیقی مانند «دو سوم» برای نقش ناترازی بانک‌ها در رشد نقدینگی ذکر نشده است.

در گزارش‌های اقتصادی معمولاً از ناترازی بانک‌ها به‌عنوان «عامل مهم» یا «پیشران رشد پایه پولی» نام برده می‌شود، اما تقسیم‌بندی عددی سهم آن از کل رشد نقدینگی به این شکل وجود ندارد و به نظر می‌رسد عدد دو سوم بیشتر یک برآورد تحلیلی و نه یک رقم مستند رسمی باشد.

۴۰ درصد دارایی موهوم؛ برداشت نادرست از یک مفهوم

یکی دیگر از محورهای مهم اظهارات لیلاز، نسبت دادن عدد «۴۰ درصد دارایی موهوم» به شبکه بانکی است. بررسی سخنان رئیس سابق بانک مرکزی نشان می‌دهد که وی بارها درباره «دارایی‌های منجمد» و «مطالبات غیرجاری» هشدار داده است، اما در این اظهارات معمولاً از واژه «منجمد» استفاده شده نه «موهوم».

دارایی منجمد به دارایی‌هایی گفته می‌شود که نقدشوندگی پایینی دارند یا بازدهی آن‌ها متوقف شده است، در حالی که دارایی موهوم اساساً وجود خارجی ندارد. تبدیل این مفهوم به «۴۰ درصد دارایی موهوم» نوعی جابه‌جایی مفهومی است که در داده‌های رسمی تأیید نشده است.

کسری بودجه و تورم؛ یک‌سوم دقیق یا یک عامل مهم؟

در ادعای چهارم، کسری بودجه دولت عامل «یک‌سوم تورم» معرفی شده است. بررسی گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهد کسری بودجه همواره به‌عنوان یکی از ریشه‌های اصلی تورم معرفی می‌شود، اما در اسناد رسمی اقتصادی، سهم آن به‌صورت عددی و دقیق مانند «یک‌سوم تورم» تفکیک نشده است.

در اغلب گزارش‌ها از کسری بودجه به‌عنوان «عامل ساختاری تورم» یا «یکی از پیشران‌های تورم مزمن» یاد می‌شود، نه به‌صورت یک نسبت عددی مشخص در کنار سایر عوامل.

جمع‌بندی

بنابراین طبق بررسی‌ها بخش مهمی از اظهارات سعید لیلاز درباره نقش مخرب ناترازی بانکی، ضعف ترازنامه‌ها و اثر کسری بودجه بر تورم، ریشه در واقعیت‌های اقتصاد ایران دارد؛ اما درصدهای دقیقی مانند «دو سوم رشد نقدینگی»، «۴۰ درصد دارایی موهوم» و «یک‌سوم تورم» در داده‌های رسمی به این شکل تأیید نشده‌اند. این اعداد بیش از آنکه حاصل گزارش‌های مستند باشند، برآوردهای تحلیلی و تعمیم‌یافته‌ای هستند که برای تأکید بر شدت بحران به کار رفته‌اند.

///انتهای پیام