بررسی شایعه «ابردزدی» از ایران

سرویس راستی‌آزمایی، پایگله تحلیلی _ خبری رواج۲۴؛ در هفته‌های اخیر، هم‌زمان با تشدید خشکسالی و کاهش قابل‌توجه بارش‌ها در کشور، شایعه‌ای با عنوان «ابردزدی از ایران» دوباره در شبکه‌های اجتماعی مطرح و به‌سرعت در فضای مجازی بازنشر شد.

این ادعا که در آبان ۱۴۰۴ قوت گرفت، مدعی بود کشورهای همسایه از جمله ترکیه، عربستان و حتی اسرائیل با استفاده از فناوری‌های تغییر اقلیم، ابرهای باران‌زای ایران را به سمت خود منحرف یا «سرقت» می‌کنند.

آغازکنندگان این شایعه عمدتاً کانال‌های تلگرامی ناشناس بودند که با انتشار تصاویر دستکاری‌شده و روایت‌های غیرمستند، آن را به سایر شبکه‌ها منتقل کردند.

با گسترش موضوع، این ادعا در پلتفرم X نیز ترند شد و هشتگ «#ابردزدی_از_ایران» میلیون‌ها بازدید به همراه داشت. برخی کاربران با انتشار تصاویر جعلی ماهواره‌ای، روندهای جوی را به این ادعا نسبت دادند؛ در حالی‌که هیچ منبع معتبر علمی یا رسمی آن را تأیید نکرده است.

حتی پست‌هایی طنزآمیز نیز به موضوع دامن زد و بحث‌های عمومی را از مسیر تخصصی خارج کرد.

بررسی‌های علمی چه می‌گویند؟

در حالی‌که فضای مجازی پر از گمانه‌زنی بود، بررسی‌های علمی و اظهارات کارشناسان رسمی نشان داد که ادعای «ابردزدی» اساساً فاقد امکان فنی و علمی است.

یکی از نخستین مواضع رسمی در این زمینه، اظهارات محمدمهدی جوادیان‌زاده، رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی وزارت نیرو بود.

وی در ۱۸ آبان ۱۴۰۴ با رد این شایعات تأکید کرد: «امکان جابه‌جایی ابرها وجود ندارد و این ادعاها با هدف منحرف‌کردن توجه از مشکلات داخلی و ریشه‌های واقعی بحران آب مطرح می‌شود.» وی توضیح داد که فناوری‌های موجود حداکثر می‌توانند ۵ تا ۱۵ درصد بارش‌های یک منطقه را افزایش دهند، نه اینکه سامانه‌های بارشی را بین کشورها جابه‌جا کنند.

از سوی دیگر، سازمان هواشناسی نیز در چند نوبت اعلام کرد که هیچ فناوری انسانی قادر نیست توده‌های عظیم بارشی را منتقل یا از حرکت طبیعی آن‌ها جلوگیری کند. بر اساس تحلیل‌های هواشناسی، کاهش بارش‌ها در سال جاری نتیجه ال‌نینوی قوی، گرمایش جهانی، افزایش دما در عرض‌های میانی و تغییر الگوی جریان‌های جوی بوده است؛ عواملی که در تمام منطقه خاورمیانه اثر گذاشته و حتی کشورهای همسایه مانند ترکیه نیز با کاهش قابل‌توجه بارش‌ها مواجه شده‌اند.

پژوهش‌های بین‌المللی نیز همین موضوع را تأیید می‌کنند. سازمان جهانی هواشناسی (WMO) در گزارش سال ۲۰۲۴ خود تصریح کرده که «تغییر مسیر ابرها از نظر فیزیکی امکان‌پذیر نیست» و فناوری بارورسازی ابر تنها در سطح محلی اثرگذار است.

اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) نیز در گزارش‌های علمی همین سال اعلام کرده تفاوت بارش‌ها در کشورها نتیجه عوامل اقلیمی، چرخه‌های جوی و تغییرات بلندمدت اقلیم است و نه مداخلات ساختگی انسان.

پشت پرده یک شایعه تکراری

شایعه «ابردزدی » در ایران جدید نیست و هرگاه کشور درگیر خشکسالی یا کاهش بارش می‌شود، این ادعا دوباره مطرح می‌شود.

کارشناسان رسانه معتقدند چرخه انتشار چنین شایعاتی عمدتاً ناشی از پیچیدگی موضوعات اقلیمی و نبود سواد رسانه‌ای کافی است. در بسیاری موارد، کاربران بدون بررسی صحت اطلاعات، تصاویر یا ویدئوهای نامعتبر را بازنشر می‌کنند و همین امر موجب شکل‌گیری موج‌های احساسی و غیرعلمی می‌شود.

رسانه‌های غیررسمی نیز گاه برای افزایش بازدید، روایت‌هایی هیجان‌انگیز می‌سازند که با شرایط واقعی اقلیم و استانداردهای علمی همخوانی ندارد.

جمع‌بندی

بنابراین بررسی‌های رسمی، داده‌های علمی و تحلیل‌های هواشناسی همگی نشان می‌دهند که ادعای «ابردزدی» فاقد هرگونه اعتبار علمی است و امکان انتقال یا سرقت توده‌های بارشی وجود ندارد.

خشکسالی اخیر ایران، همچون بسیاری از کشورهای منطقه، نتیجه عوامل طبیعی و جهانی مانند ال‌نینو، تغییرات اقلیمی و افزایش دماست؛ در کنار آن، مسائل مدیریتی نیز نقش مهمی در تشدید بحران آب دارند.

در چنین شرایطی، شایعاتی نظیر ابردزدی نه‌تنها کمکی به فهم دقیق مسئله نمی‌کنند، بلکه افکار عمومی را از راه‌حل‌های واقعی مانند مدیریت صحیح منابع آبی، اصلاح الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سازگار با تغییرات اقلیمی منحرف می‌کنند.

///انتهای پیام