بررسی ادعای غلبه هزینه‌های جاری بر بودجه عمومی

 سرویس اقتصادی، پایگاه تحلیلی‌ـ‌خبری رواج۲۴؛ علی نیکزاد، نایب‌رئیس اول مجلس، اخیراً ادعایی مطرح کرده که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته است. وی گفته «بیش از ۹۰ درصد منابع بودجه عمومی کشور صرف هزینه‌های جاری می‌شود» و همین موضوع باعث محدودیت در تامین مالی طرح‌های عمرانی شده است.

این ادعا در رسانه‌های مختلف بازنشر شده و در فضای عمومی، به‌عنوان نشانه‌ای از بحرانی‌بودن وضعیت بودجه‌ای دولت مطرح شده است. اما بررسی داده‌های رسمی نشان می‌دهد ماجرا پیچیده‌تر از آن بوده که در این نقل‌قول خلاصه شده است.

سهم واقعی هزینه‌های جاری در قانون بودجه ۱۴۰۴

براساس اطلاعات منتشرشده در پایگاه رسمی مرکز پژوهش‌های مجلس، مجموع منابع عمومی بودجه در سال ۱۴۰۴ حدود ۴۹۵۶ هزار میلیارد تومان است. از این میزان، هزینه‌های جاری حدود ۳۱۰۲ هزار میلیارد تومان برآورد شده که معادل ۶۲.۶ درصد از بودجه عمومی است.

برخی تحلیل‌های رسانه‌ها، با احتساب طبقه‌بندی‌های تکمیلی، این سهم را ۶۷.۷ درصد اعلام کرده‌اند. در هر صورت، هیچ‌یک از محاسبات رسمی، سهم هزینه‌های جاری را به رقم «۹۰ درصد» نمی‌رساند.

بررسی گزارش‌های سازمان برنامه و بودجه

گزارش‌های رسمی سازمان برنامه و بودجه نیز محتوایی هم‌سو با این ارقام ارائه می‌کند. بودجه کل کشور در سال ۱۴۰۴ حدود ۱ هزار و۱۸۹۷ هزار میلیارد تومان اعلام شده است. در بخش بودجه عمومی، رشد هزینه‌های جاری بخش قابل‌توجهی از افزایش بودجه را تشکیل می‌دهد و سهمی نزدیک به ۷۸ درصد از رشد کل بودجه دارد.

اما این نسبت به «سهم کل هزینه‌های جاری از منابع عمومی» اشاره نمی‌کند، بلکه تنها میزان رشد را توضیح می‌دهد. به همین دلیل، این عدد نیز از ادعای نیکزاد پشتیبانی نمی‌کند.

کمبود بودجه عمرانی؛ واقعیت مشترک همه منابع

با وجود اختلاف در درصدها، یک موضوع در تقریباً تمام گزارش‌های رسمی و تحلیلی مشترک است، بودجه عمرانی در سال ۱۴۰۴ سهمی بسیار محدود دارد. براساس برآورد رسانه‌ها و اسناد رسمی، کمتر از ۲۰ درصد بودجه عمومی به تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های عمرانی اختصاص یافته است.

این کاهش سهم، نشانه‌ای از فشار زیاد هزینه‌های جاری بر بخش توسعه‌ای بودجه است؛ موضوعی که بارها توسط کارشناسان اقتصادی و حتی نهادهای بین‌المللی مورد اشاره قرار گرفته است.

تصویر نهادهای بین‌المللی از ساختار هزینه‌ای دولت ایران

صندوق بین‌المللی پول (IMF) در گزارش‌های خود سهم هزینه‌های جاری از مخارج دولت ایران را ۸۰ تا ۸۵ درصد برآورد کرده و هشدار داده که این ساختار می‌تواند به تداوم کسری بودجه و کاهش سرمایه‌گذاری عمومی منجر شود.

بانک جهانی نیز سهم هزینه‌های جاری در ایران را بیش از ۷۰ درصد اعلام کرده و سرمایه‌گذاری عمرانی را کمتر از ۱۵ درصد ارزیابی کرده است. اما مهم‌ترین نکته این است که حتی این نهادها نیز رقم «بیش از ۹۰ درصد» را تأیید نمی‌کنند.

جمع‌بندی

بررسی اسناد رسمی و گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهد ساختار بودجه ایران به‌شدت جاری‌محور است و سهم بودجه عمرانی در سال ۱۴۰۴ به حداقل رسیده است؛ موضوعی که ادعای نیکزاد درباره محدودیت عمرانی را قابل‌قبول و مستند می‌کند. اما عددی که او بیان کرده،، یعنی «بیش از ۹۰ درصد» با هیچ داده رسمی سازگار نیست. سهم واقعی هزینه‌های جاری از منابع عمومی در سال ۱۴۰۴ بین ۵۸ تا حدود ۶۸ درصد است و گزارش‌های سازمان برنامه و نهادهای بین‌المللی نیز چنین سطحی را تأیید می‌کنند.

بنابراین، ادعا تا حدی بر یک واقعیت استوار است، اما به‌صورت قابل‌توجهی اغراق‌آمیز بیان شده است؛ واقعیتی که هم نشان‌دهنده فشار هزینه‌های جاری است و هم ضرورت بازنگری در ترکیب مخارج دولت را برجسته می‌کند.

///انتهای پیام