بررسی ادعای تشکیل اقیانوس جدید در آفریقا

 روایت جهان، پایگاه تحلیلی_خبری رواج۲۴؛ در هفته‌های اخیر، برخی صفحات شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارجی از جمله USA Today، و پیش‌تر National Geographic  و ScienceAlert، گزارشی با عنوان «تشکیل اقیانوس جدید در آفریقا» منتشر کرده‌اند. در ویدئوها و پست‌های متعددی که در یوتیوب، تیک‌تاک و فیس‌بوک دست‌به‌دست می‌شود، تصاویری از شکاف‌های بزرگ در خاک اتیوپی منتشر شده و ادعا می‌شود که «قاره آفریقا در حال دو نیم شدن است» و به‌زودی «اقیانوس جدیدی میان این دو بخش پدید می‌آید». اما آیا واقعاً چنین اتفاقی در حال رخ دادن است؟

پیشینه زمین‌شناسی شکاف آفریقایی

منشأ این ادعا به پدیده‌ای واقعی بازمی‌گردد که زمین‌شناسان آن را «گسل بزرگ آفریقای شرقی» یا East African Rift  می‌نامند؛ منطقه‌ای وسیع که از اتیوپی در شمال تا موزامبیک در جنوب کشیده شده و از حدود ۳۰ میلیون سال پیش، به‌دلیل حرکت صفحات تکتونیکی، به‌آرامی در حال باز شدن است. این شکاف سالانه تنها چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر گسترش می‌یابد.

در بخش شمالی این گسل، منطقه «آفار» در اتیوپی قرار دارد که یکی از فعال‌ترین مناطق آتشفشانی جهان است. سه صفحه‌ی زمینی در این نقطه به‌نام تقاطع سه‌گانه‌ی آفارAfar Triple Junction با یکدیگر برخورد می‌کنند. اینجا همان نقطه‌ای است که پژوهشگران احتمال می‌دهند در آینده‌ی بسیار دور، به محل پیدایش یک اقیانوس جدید تبدیل شود.

منشأ ادعای اخیر

در سال ۲۰۰۵، شکاف بزرگی به طول حدود ۵۵ کیلومتر در منطقه آفار ایجاد شد؛ رخدادی که به‌همراه فعالیت‌های آتشفشانی و زلزله‌های متعدد، توجه رسانه‌ها را جلب کرد. همان زمان برخی رسانه‌های غربی از «شکاف جدیدی در آفریقا» نوشتند که «می‌تواند قاره را دو نیم کند». اکنون نیز، در شبکه‌های اجتماعی با استناد به همان تصاویر و اتفاقات، ادعاهایی مطرح می‌شود که این شکاف به مرحله‌ی پر شدن با آب رسیده یا «اقیانوس جدیدی» در حال شکل‌گیری است.

در واقع، هیچ‌یک از نهادهای علمی معتبر مانند USGS  (سازمان زمین‌شناسی آمریکا) یا Geological Society of London  چنین چیزی را تأیید نکرده‌اند. طبق گزارش این نهادها، گرچه روند جدایی صفحات قاره‌ای در آفریقا واقعی است، اما این فرآیند میلیون‌ها سال زمان می‌برد و با چشم انسان قابل مشاهده نیست.

نظر دانشمندان

مجله علمی Eos  وابسته به اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در گزارشی نوشته است: «در نهایت، اگر شکاف شرق آفریقا به گسترش خود ادامه دهد، بخش شرقی قاره از بدنه‌ی اصلی جدا خواهد شد و آب‌های اقیانوس هند وارد آن ناحیه می‌شوند؛ اما چنین رویدادی ممکن است تا ۵۰ میلیون سال آینده نیز کامل نشود.»

نمونه‌های مشابه این فرآیند در گذشته زمین‌شناسی وجود دارد: قاره «پانگه‌آ» حدود ۱۸۰ میلیون سال پیش به چند بخش جدا شد و اقیانوس اطلس میان آفریقا و آمریکای جنوبی شکل گرفت. بنابراین، از دید علمی، تشکیل اقیانوس جدید در آفریقا امری ممکن است، اما در مقیاس زمانی بسیار طولانی.

جمع‌بندی راستی‌آزمایی

ادعای اخیر مبنی بر اینکه اقیانوس جدیدی هم‌اکنون در آفریقا در حال شکل‌گیری بوده، نادرست است. آنچه واقعاً وجود دارد، یک فرآیند زمین‌ساختی بسیار کند و در مقیاس میلیون‌ساله است. هیچ شکاف قابل رؤیتی که آب در آن جاری باشد یا قاره را عملاً دو نیم کرده باشد، وجود ندارد. تصاویر و ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، مربوط به ترک‌های سطحی و پدیده‌های آتشفشانی منطقه آفار هستند و با اقیانوس فاصله‌ای عظیم دارند.

به بیان دقیق‌تر، آفریقا واقعاً در حال جدا شدن است، اما نه آن‌قدر سریع که بتوان گفت «اقیانوس جدیدی در حال شکل‌گیری است». این پدیده، بخشی از چرخه طبیعی و دیرپای زمین است، نه یک رویداد تازه یا ناگهانی.

///انتهای پیام