میراثی که خاکستر می‌شود

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا، آتش سوزی در جنگلهای هیرکانی مازندران به همراه مراتع این خطه از شمال موجی از نگرانی را برای دوستداران این میراث چند میلیون ساله ایجاد کرد چرا که آتش سوزی های پی در پی تهدید جدی برای این زیستگاه های ارزشمند محسوب می شود.

سهل انگاری مسافران و اهالی بومی منطقه علی رغم هشدارهای پر تکرار کارشناسان در خصوص آسیب های چند بعدی این حوادث برای جنگلهای هیرکانی و مراتع پایانی ندارد و این بلیه در همه شهرستان های مازندران در حال خاکستر سازی این میراث ارزشمند است.

البته کمبود تجهیزات اطفای حریق برای جنگلها و مراتع این خطه از شمال فرایند گسترش این آتش سوزی ها را بیشتر از سالهای گذشته به رخ کشیده چرا که گرمایش زمین و سهل انگاری های موجود تعداد آتش سوزی ها را در مناطق جنگلی و مرتعی مازندران به مراتب بیشتر از سالهای گذشته گسترش داد.

کارشناسان محیط زیستی بر این باورند با توجه به شدت و گستردگی آتش سوزی ها در مناطق جنگلی و مرتعی از ظزفیت های مردمی بیشتر استفاده شود و این آتش سوزی ها قبل از گر گرفتن شعله با کمک زودتر خاموش می شود.

آنها بر این باورند در حال حاضر بسیاری از سازمان های مردم نهاد دلسوزانه برای حفظ جنگلهای هیرکانی و مرتعی در حال تلاش هستند و اگر این افراد به درستی در شهرها و بخش های مختلف ساماندهی شوند می توانند در زمان وقوع حادثه کمک کار باشند.

از سوی دیگر کارشناسان نقش دهیاری ها و شورای اسلامی روستاها و بخش های مختلف مازندران را نسبت به روشنگری حفظ این میراث کهن و انجام اقدام فوری در مواقع آتش سوزی بسیار موثر می دانند.

آتش سوزی در عرصه های ملی فقط در گستره جنگلهای هیرکانی نیست چرا که در هفته های گذشته گستره وسیعی از مراتع تالاب میانکاله در شرق مازندران و از سوی دیگر چندین هکتار از مراتع اطراف بام ایران قله دماوند در آمل دچار اتش سوزی شد و این رویه نگران کننده برای همه شهرستان های مازندران در حال وقوع است.

قدمت جنگل های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگل‌های هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.

در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.

خاکستر سازی ۱۰۲ هکتار

در این ارتباط مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران اظهار کرد: ۱۰۲ هکتار از اراضی مرتعی و جنگلی مازندران طی یکسال اخیر طعمه حریق شد و این آتش‌سوزی‌ها پنج هزار میلیارد تومان خسارت به زیرساخت‌های عمومی استان وارد کرده است.

حسینعلی محمدی گفت: در طول یک سال گذشته با توجه به ضرورت های موجود در هر فصل هشدارهای آتش سوزی به صورت مستمر اعلام می شد چرا که مردم و مسافران این هشدارها را باید جدی تلقی کنند.

وی افزود: کارگروه رسانه‌ای و آموزش و رسانه مدیریت بحران با تأکید استاندار مازندران تشکیل شده است.

محمدی تصریح کرد: این کارگروه موضوعات آموزش و رسانه‌ای حوزه مدیریت بحران را از شرایط پیش از بحران، پاسخ به بحران و پس از بحران راهبری خواهد کرد.

وی مازندران را یک استان پرمخاطره در وقوع حوادث در سطح کشور برشمرد و ادامه داد: حوضه آبریز مازندران حدود ۲ میلیون و ۵۳ هزار هکتار است، براین اساس پرداختن به موضوع مدیریت مخاطرات با رویکرد پیشگیرانه ضرورت دارد و طبق قانون مدیریت بحران یک الزام است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران خاطرنشان کرد: برنامه ما بر اساس قانون است و آنچه که قانونگذار ما را مکلف کرده، کمیته صیانت در برابر حریق را تشکیل دادیم.

این مسئول اظهار کرد: در سال گذشته به ۳۷۲ مورد حادثه طبیعی عمده پاسخ دادیم و نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان خسارت به زیرساخت‌های عمومی و عمده مازندران وارد شده است که با تاکید قانونگذار باید بخشی از خسارت را در حوزه زیرساخت‌ها جبران کنیم. مابقی جبران خسارت باید از طریق بیمه انجام شود.

وی بیان کرد: در سال گذشته بالغ بر یکصدهزار و ۱۷۰ میلیارد تومان اعتبار در اختیار مازندران قرارگرفته‌ که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۴.۵ برابری را داشته است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و دانش بنیان را یکی از اولویت‌های اساسی ستاد برشمرد و اعلام کرد: با توجه به تاکید استاندار مازندران بدون تردید از ظرفیت دانشگاه‌ها برای مدیریت بحران استفاده خواهیم کرد.

وی افزود: در حوزه تدوین ۲ سند کاهش خطر و آمادگی پاسخ از ظرفیت دانشگاه‌ها استفاده کردیم و این موضوع در حال پیگیری است.

محمدی با تأکید بر اینکه باید در اطفاء حریق از بالگرد و ظرفیت پهبادی استفاده کنیم، یادآور شد: توسعه سامانه‌های هشدار سریع که سامانه حساس به حریق در سطح جنگل‌ها است در دستور کار قرار دارد.

۹۸ درصد آتش سوزی عامل انسانی

مدیر کل مدیریت بحران استانداری مازندران اظهار کرد: عامل انسانی سبب ۹۸ درصد آتش سوزی‌های عمده در مراتع و جنگل‌های مازندران بوده و برخی از آنها متأثر از خطای انسانی است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران گفت: ضمن اینکه آموزش و توانمندسازی نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست را در برنامه داریم، بحث توانمندسازی جوامع محلی، تجهیز و بکارگیری از ظرفیت‌ها از جمله خانه‌های هلال احمر در دستور کار قرار دارد.

استان مازندران حدود ۲ میلیون و چهار هزار هکتار مساحت دارد که از این مقدار حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار آن عرصه های طبیعی شامل جنگل و مرتع است.

جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.

البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.

از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.