نامی از ایران نیست!

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایسنا، هر سال در چندین نوبت فهرست‌های پیشنهادی مقاصد سفر به‌روزرسانی می‌شود. درحالی که برخی کشورهای همسایه از جمله امارات، ترکیه و به تازگی عمان و عربستان پای ثابت این فهرست. های پیشنهادی سفر شده‌اند اما مدت‌هاست به نام ایران و جاذبه‌های آن در این فهرست‌های پیشنهادی مقاصد سفر اشاره‌ای نمی‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد رسانه‌های معتبر گردشگری و سایت. های نقد و بررسی همچون TripAdvisor یا lonely planet نقش مهمی در شکل‌گیری تصمیمات سفر مردم دارند. به خصوص در دوران دیجیتال وقتی کاربردان پیش از رزرو سفر، دنبال نظرات و پیشنهادها هستند. همچنین یک مطالعه دانشگاهی نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد گردشگران پیش از انتخاب مقصد یا هتل، نظرات این سایت‌ها را مطالعه می‌کنند. از سوی دیگر، حضور در فهرست بهترین‌ها یا دریافت جوایز از این سایت‌ها باعث افزایش بازدیدکننده و تقاضا می‌شود.

Oxfird Economics در سال ۲۰۱۴ تحقیقی را درباره تاثیر TripAdvisor بر تصمیمات سفر انجام داده است که نشان می‌دهد محتوای این سایت نقد و بررسی سفر بر ۱۳ درصد از سفرهای بین‌المللی و تقریبا ۸ درصد از سفرهای داخلی در سراسر جهان، تاثیرگذار بوده است. این مطالعه همچین نشان می‌دهد این سایت باعث ایجاد ۲۲ میلیون سفر اضافی و ۳۵۲ میلیون شب اقامت اضافی در سال ۲۰۱۴ شده است.

برخی مطالعات موردی نیز نشان می‌دهد پس از قرار گرفتن یک مقصد در فهرست پیشنهادی رسانه‌های معتبر بین. المللی از جمله نیویورک‌تایمز یا بی‌بی ‌سی تروال، تا چند ماه بعد، میزان جست‌وجوهای اینترنتی و رزروهای سفر به آن مقصد به شکل قابل توجهی افزایش یافته است.

مطالعات بین‌المللی دیگری نشان می‌دهد که حدود ۶۰ درصد گردشگران پیش از سفر، تحقیقات خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی انجام می‌دهند.

این داده‌ها به نوعی متذکر می‌شود که نسبت به حذف یا غیبت ایران از فهرست‌های پیشنهادی سفر ـ حتی اگر از سوی آن وب‌سایت‌ها و رسانه‌ها با در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی و جنبه‌های امنیتی منطقه بوده باشد ـ نباید بی‌اعتنا بود، به ویژه آنکه ایران طبق برنامه هفتم توسعه، ایران تا پایان ۱۴۰۷ برای جذب ۱۵ میلیون گردشگر خارجی هدف‌گذاری کرده است و چندی پیش هم وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای جذب حدود ۹.۵ تا ۱۰ میلیون نفر تا پایان سال ۱۴۰۴ ابراز امیدواری کرده بود.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از محافظه و ملاحظه‌کاری‌ها و هشدارهای پرهیز سفر کشورهای اروپایی و تحریم‌های امریکا درباره سفر به ایران، که دست‌کم در حدود پنج شش سال اخیر جدی و ملموس‌تر شده است، با چرخش در بازهای هدف گردشگری، بیشتر بر جذب گردشگر از کشورهای همسایه متمرکز شده است، چنان‌که سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفت‌وگویی که اخیرا با ایسنا داشت گفت که «برنامه سنگینی را آغاز کرده‌ایم. اولویت‌بندی کرده‌ایم که کدام کشورها هدف جذب گردشگر می‌توانند باشند. اولویت نخست کشورهای حوزه نوروز، آسیای میانه و قفقاز از جمله، ترکیه، پاکستان، ‌تاجیکستان، ازبکستان، ‌گرجستان است. هدف دوم حوزه خلیج فارس، از عراق تا عربستان تعیین شده است. اولویت سوم کشورهای چین، هند و روسیه تعریف شده است و اولویت بعدی، کشورهای اسلامی بزرگ شامل مصر، اندونزی، مالزی است. جهت‌گیری را آغاز کرده‌ایم.»

سوای رایزنی‌های دیپلماتیک بین مقامات بلندپایه کشورها با کشورهای یادشده، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و مذاکرات بخش خصوصی دو طرف و دعوت از اینفلوئنسرهای سفر، مسئله مهمتر آن است که ایران در فضای تبلیغاتی شبکه‌های مجازی و رسانه‌های کشورهای دیگر حضور داشته باشد؛ چرا که جذب گردشگر آن هم در شرایطی که نام ایران فقط در اخبار سیاسی شنیده می‌شود کاری بس دشوار است. این موضوعی است که حتی متولیان گردشگری در کشور نیز به آن اذعان دارند؛ محسنی بندپی، معاون گردشگری اخیرا در یک نشست خبری که با موضوع گردشگری سلامت برگزار شده بود، در این باره گفته است: «بررسی دو دهه اخیر نشان می‌دهد که کشور ما به‌صورت پایدار از نظر امنیت و تصویر بین‌المللی وضعیت مطلوب نداشته است، مثلا در سال ۱۳۹۸ حدود ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار گردشگر وارد ایران شد، در حالی که در سال ۱۳۹۹ و همزمان با شیوع کرونا، حادثه‌ای برای یک تبعه آذربایجانی رخ داد و تنها ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار گردشگر از آذربایجان به ایران سفر کردند. این آمار نشان می‌دهد نبود امنیت پایدار و تصویر منفی از کشور، بر گردشگری اثر مستقیم داشته است.»

معاون گردشگری در این باره حتی به ضعف بودجه تبلیغات گردشگری اشاره کرده و مبلغ آن را عامل محدودکننده دانسته و در مقایسه‌ای با ترکیه که به فهرست کشورهایی با بیشترین تعداد جذب گردشگر راه یافته، اظهار کرده است که «هزینه تبلیغات به ازای هر گردشگر در ایران حدود ۳۰ سنت است، در حالی که این رقم در ترکیه بیش از ۱۰ دلار است.»

محسن فتحی، رئیس فراکسیون گردشگری مجلس نیز  سال گذشته در گفت‌وگویی، از بودجه اندک ۲۵۰ هزار دلاری (معادل ۱۰ میلیارد تومان به نرخ روز) ایران برای تبلیغات گردشگری در سال ۱۴۰۲ انتقاد کرده و آن را «ناچیز» و «شوخی» دانسته بود.

جدا از بودجه اندک تبلیغات گردشگری ایران، مسئله دیگر سهم و عوارضی است که در بودجه دستگاه‌ها و نهادها به نام تبلیغ گردشگری ایران درنظر گرفته شده و حتی گرفته می‌شود اما به تبلیغ ایران اختصاص داده نمی‌شود، مثلا سال گذشته معاون وقت گردشگری درباره بودجه‌ای که برای «مقابله با ایران هراسی» اختصاص داده شده، گفته بود: «ابزار ساختارمند و نظامند برای مقابله با ایران‌هراسی ایجاد نشده و بودجه متناسب آن را در اختیار نداریم، اما در قانون برنامه هفتم توسعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهادی داد تا حوزه گردشگری با این نگاه مورد توجه قرار گرفت که یک درصد از هزینه‌های جاری شرکت‌های دولتی به یکسری از امور از جمله ارائه تصویر مطلوب از کشور تخصیص داده شود. مطالبه ما تخصیص این بودجه است. »

از طرفی، مسلم شجاعی، مدیر توسعه گردشگری خارجی نیز تایید کرده بود که بودجه‌ای برای «مقابله با ایران‌هراسی» به بخش گردشگری اختصاص داده نشده است.

سهم گردشگری از عوارض خروج از کشور نیز مورد دیگری از این دست است که قرار بود در ازای افزایش آن، بخشی از عوارض خروجی که از مردم هنگام خروج از کشور گرفته می‌شود، به گردشگری برای تبلیغ ایران اختصاص داده شود که بنا بر اطلاعات موجود و اظهارات مقامات گردشگری کشور، در بسیاری از این سال‌ها، سهم مشخص‌شده یا ناقص بازگردانده شده یا نسبت به پرداخت کامل آن کوتاهی شده است و از طرفی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نیز با آنکه بارها نسبت به این موضوع منتقد بوده اما گزارش دقیق و صریحی از نحوه اختصاص سهم عوارض خروج از کشور به گردشگری و محل و چگونگی هزینه‌کرد آن، ارائه نکرده است.

درباره بودجه تبلیغات گردشگری کشورهای همسایه و هدف ایران، داده‌های دقیقی در دسترس نیست اما براساس منابع موجود و اطلاعات منتشر شده، ترکیه در سال ۲۰۱۹ بودجه تبلیغات خود را به بیش از ۷۰ میلیون دلار افزایش داده است، این کشور موفق شده به فهرست پربازدیدکننده‌ترین کشورها با درآمد قابل توجه از گردشگری راه یابد. عمان که در سال‌های اخیر به عنوان مقصد نوظهور گردشگری معرفی شده است بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ با اجرای ۲۳۵ کمپین تبلیغاتی و ۸۸ کمپین رسانه‌ای، مجموعا ۲۹۸ میلیون ریال عمانی تقریبا ۷۷۴ میلیون دلار درآمد حاصل کرده است. هزینه تبلیغات جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۵ نیز بیش از ۱۷ میلیون دلار پیش‌بینی شده است. ازبکستان، دیگر مقصد نوظهور گردشگری جهان نیز در سال ۲۰۲۳ حدود ۴.۵ میلیون دلار برای تبلیغات گردشگری اختصاص داده است.

در میان رقابت سخت کشورها برای تصاحب سهم بیشتر از گردشگران بین‌المللی، کم‌توجهی به بودجه تبلیغات و حضور در رسانه‌های معتبر بین‌المللی و سایت‌های اطلاع‌رسانی گردشگری، مسئله پراهمیتی به شمار می‌آید؛ چراکه در این شرایط اگر کشورها، بازاریابی دیجیتالی قوی داشته باشند سهم بیشتر و واقعی‌تری از یک میلیارد نفری که در حال سفر در جهان هستند، به دست خواهند آورد.