وابستگی دیجیتال در میان کودکان؛ خطری جدی

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ، پسر ۱۰ ساله‌ای گوشه‌ای از اتاق ساعت‌ها خیره به صفحه موبایل، قهرمانی خیالی را هدایت می‌کند.

چهره‌اش بی‌احساس است و واکنش‌هایش سرد و مادرش آهسته می‌گوید: «وقتی صدایش می‌زنم، نمی‌شنود… انگار در دنیای دیگری زندگی می‌کند.»

این روایت، تنها داستان یک کودک نیست؛ بلکه حکایت هزاران دانش‌آموز در خراسان شمالی و دیگر نقاط کشور است که در روزگار بی‌تحرکی و تنهایی، در دام جذاب و در عین حال خطرناک بازی‌های آنلاین گرفتار شده‌اند.

بازی‌هایی که مرز خیال و واقعیت را در ذهن کودک می‌شکنند و او را از ارتباط انسانی، تحصیل و حتی خواب و آرامش دور می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای یکی از چالش‌های نوپدید در میان نسل جدید است؛ چالشی که پیامدهایی چون افت تحصیلی، پرخاشگری، انزوا و افسردگی پنهان را در پی دارد.

در برخی خانواده‌ها، نبود فضای بازی، اشتغال والدین و نبود گفت‌وگوی عاطفی، زمینه‌ساز این وابستگی شده است.

والدینی که برای آرام نگه‌داشتن فرزندشان، تبلت را در دستانش می‌گذارند، بی‌آنکه بدانند این سکوت، مقدمه فاصله‌ای عمیق‌تر است.

در حالی که صدای تپ‌تپ انگشتان بر صفحه گوشی ادامه دارد، آینده بسیاری از این کودکان در هاله‌ای از نگرانی فرو می‌رود.

بازی‌های آنلاین، گرچه دنیایی پرهیجان و رنگارنگ می‌سازند، اما اگر بی‌مهار رها شوند، می‌توانند کودکی را از معنا تهی کنند؛ کودکی که دیگر لبخندش پشت نور آبی صفحه خاموش می‌شود.

احساس تنهایی در دنیای دیجیتال

جدای از این دنیای دیجیتال می‌تواند احساس تنهایی و انزوا را در کودکان افزایش دهد. اگرچه شبکه‌های اجتماعی این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌آورند که با دوستان خود در ارتباط باشند اما این ارتباطات مجازی نمی‌توانند جایگزین تعاملات واقعی و عاطفی شوند.

کودکان ممکن است احساس کنند که در دنیای واقعی ارتباطات کمتری دارند و این موضوع می‌تواند به مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر شود.

از طرفی والدین نیز با چالش‌های جدیدی روبرو هستند، آن‌ها باید تعادل مناسبی بین استفاده از فناوری و فعالیت‌های خارج از منزل برقرار کنند.

بسیاری از والدین نگران هستند که فرزندانشان بیش از حد وقت خود را صرف بازی‌ها و برنامه‌های تلویزیونی کنند و از فعالیت‌های بدنی و اجتماعی دور بمانند. این نگرانی‌ها باعث شده است که برخی از والدین تلاش کنند تا محدودیت‌هایی برای استفاده از فناوری برای فرزندانشان ایجاد کنند.

با توجه به این چالش‌ها، لازم است که جامعه، خانواده‌ها و مدارس با همکاری یکدیگر راهکارهایی برای مدیریت اعتیاد دیجیتال در کودکان ارایه دهند.

این راهکارها می‌توانند شامل آموزش مهارت‌های مدیریت زمان، ترویج فعالیت‌های خارج از منزل، و تشویق به تعاملات اجتماعی واقعی باشند.

نگرانی والدین و معلمان از اعتیاد دیجیتال

مریم، مادر یک کودک ۱۰ ساله، با نگرانی درباره تاثیرات منفی استفاده زیاد از اینترنت بر روی فرزندش، می گوید: پسرم ساعت‌ها در اتاقش تنها می‌نشیند و با دوستانش آنلاین بازی می‌کند و وقتی از او می‌پرسم چرا بیرون نمی‌رود یا با دوستانش بازی نمی‌کند، می‌گوید همه چیز آنلاین است و لزومی بر بیرون رفتن نیست.

وی می افزاید: پسرم از هفت سالگی درگیری بازی های اینترنتی است و اصلا تمایلی برای بازی با همسالان و تحرکات ورزشی ندارد.

مریم ادامه می دهد: پسرم قبلا با اشتیاق به پارک می‌رفت و با دوستانش بازی می‌کرد اما حالا همه چیز تغییر کرده است به گونه ای که به شدت نگران سلامتی روحی و جسمی او هستم.

در مدارس نیز معلمان با چالش‌های مشابهی روبرو هستند، یکی از معلمان دبستانی در بجنورد، می‌گوید: بسیاری از دانش‌آموزان در کلاس درس تمرکز ندارند و بیشتر وقت خود را صرف نگاه کردن به تلفن‌های همراه می‌کنند و این موضوع باعث افت تحصیلی آن‌ها شده است.

علی می افزاید:‌ فناوری می‌تواند ابزار مفیدی برای یادگیری باشد اما استفاده نادرست از آن می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.

وی ادامه می دهد: در سال‌های گذشته، کلاس‌ها پر از شور و نشاط بودند و دانش‌آموزان با اشتیاق به یادگیری و مشارکت در فعالیت‌ها می‌پرداختند اما حالا بسیاری از آن‌ها به جای گوش دادن به معلم، مشغول چک کردن پیام‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند.

علی خاطرنشان می کند: با ادامه این روند دانش‌آموزانش نه تنها در تحصیل بلکه در زندگی اجتماعی خود نیز دچار مشکل خواهند شد.

نشانه‌های اعتیاد دیجیتال کودک

اعتیاد دیجیتال به معنای وابستگی مفرط به استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی است. نشانه‌هایی مانند عدم کنترل بر زمان استفاده، خستگی چشم و مشکلات خواب می‌توانند نشان‌دهنده این وابستگی باشند.

روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی در این باره می گوید: کاهش علاقه به فعالیت‌های واقعی مانند بازی با همسالان، درس خواندن یا ورزش، تحریک‌پذیری، پرخاشگری یا اضطراب هنگام قطع دسترسی به اینترنت یا گوشی از بین رفتن تمرکز و افت تحصیلی، تغییر الگوی خواب، بی‌توجهی به روابط خانوادگی و گوشه‌گیری اجتماعی از نشانه‌های این وابستگی است.

دکتر نرگس حسینی می افزاید: بررسی‌های روان‌پزشکی نشان می‌دهد که اعتیاد به فضای مجازی معمولا پیامد یک نیاز روانی برآورده‌ نشده و برخی از ریشه‌های اصلی این وابستگی مربوط به احساس تنهایی و کمبود روابط عاطفی واقعی در خانواده یا میان همسالان است.

وی ادامه می دهد: الگوهای نادرست والدین در استفاده افراطی از تلفن همراه و فشار تحصیلی یا اضطراب اجتماعی نیز موجب می شود تا کودک برای فرار از آن به فضای مجازی پناه ببرد.

نقش والدین برای پیشگیری

حسینی با بیان اینکه والدین موثرترین عامل در پیشگیری از اعتیاد دیجیتال هستند. خاطرنشان می کند: والدین می توانند رابطه عاطفی گرم و امن با کودک، ایجاد و با گفت‌وگوهای روزانه درباره احساسات و تجربیات او صحبت کنند.

روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی می افزاید: والدینی که خود استفاده متعادل از فضای مجازی دارند، موثرترین آموزش‌دهنده هستند بنابراین والدین باید به الگوسازی خود توجه کنند.

حسینی با تاکید بر اینکه برای مدیریت استفاده از فضای مجازی باید قوانین خانوادگی درباره ساعات و نوع استفاده از اینترنت تعیین شود، می گوید: خانواده ها باید کودکان را به فعالیت‌های جایگزین واقعی مثل ورزش، هنر، مطالعه و بازی‌های گروهی تشویق کنند و با آموزش تشخیص محتوای آسیب زا سواد رسانه ای کودک خود را افزایش دهند.

وی خاطرنشان می کند: اعتیاد به فضای مجازی تنها مشکل تکنولوژی نیست بلکه نشانه‌ای از یک ناترازی در روابط انسانی و هیجانی کودک است به گونه ای که پیشگیری از این آسیب با حضور فعال، صمیمی و آگاهانه والدین ممکن می‌شود.

راهکارهای درمانی برای مقابله

حسینی می گوید: در صورتی که علایم اعتیاد به فضای مجازی آشکار شده باشد، مراجعه به روانپزشک یا روان‌شناس کودک و نوجوان برای ارزیابی دقیق ضروری است.

وی با بیان اینکه درمان شناختی- رفتاری (CBT) در اصلاح الگوهای فکری و رفتاری موثر است، می افزاید: برای کاهش زمان استفاده به جای قطع ناگهانی باید برنامه ریزی و تعاملات خانوادگی و اجتماعی واقعی باید بیشتر شود.

روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی خراسان‌شمالی ادامه می دهد: درمان دارویی برای کنترل اضطراب، افسردگی یا اختلال تمرکز در موارد شدیدتر ممکن است، لازم شود.