میراث مشترک عشق و انسانیت در گستره فرهنگ پارسی

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ، یکصد و نود و پنجمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، عصر روز سه‌شنبه به «بزرگداشت مولانا جلال‌الدین محمد بلخی» اختصاص یافت، در این نشست بین‌المللی شاعران از ایران، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان درباره جایگاه مولانا، غزل‌های او، پیوندش با شمس تبریزی و نقش اندیشه‌های این شاعر نامدار در همبستگی فرهنگی و اجتماعی سخن گفتند و هر یک از زاویه‌ای به میراث مولانا پرداختند.

غزل مولانا؛ رستاخیز ناگهان در ادبیات فارسی

جمشید علیزاده، شاعر ایرانی با تمرکز بر غزل‌های مولانا، آن‌ها را یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی تاریخ بشریت دانست. او چهار نوع غزل فارسی را توضیح داد: غزل سهل و ممتنع سعدی، غزل فنی حافظ، غزل مضمون‌پرداز سبک هندی، و غزل عارفانه که در مولانا به اوج رسید. وی یادآور شد که قدما غزل مولانا را شعر رسمی نمی‌دانستند، بلکه آن را کلام منظوم عرفا تلقی می‌کردند.

تنها شاعری که به‌طور جدی تحت تأثیر غزل مولانا قرار گرفت، صائب تبریزی بود که بارها به استقبال غزل‌های او رفت. علیزاده غزل مولانا را «رستاخیز ناگهان» توصیف کرد؛ شعری لحظه‌ای، پرشور و بی‌مانند در تاریخ ادبیات که بازتاب لحظه‌های شور و هیجان شاعر است.

دیدار مولانا و شمس؛ عشق انسان‌ساز و جاودانه

عبدالجبار سروش، شاعر اهل تاجیکستان، سخنان خود را با روایت دیدار نخست مولانا و شمس آغاز کرد. او مولانا را جوینده انسان آرمانی و آینه تمام‌نما دانست که سرانجام در شمس تبریزی یافت. به گفته سروش، این دیدار همچون طوفانی در دریای آرام مولانا، او را دگرگون کرد و به عشقی جاودانه رساند.

او بر یگانگی شمس و مولانا تأکید کرد: «شمس همان مولانا و مولانا همان شمس است.» این پیوند دو جان، نمادی از عشقی است که انسان را از خودشناسی به خداشناسی می‌رساند و برای همیشه الهام‌بخش انسانیت خواهد بود.

انسان آرمانی مولانا، فردی با وجدان بیدار

شفیق‌الله شفیق نویسنده و پژوهشگر اهل افغانستان، با اشاره به شعرهای مولانا درباره شمس، بر نقش میراث او در همبستگی ملت‌ها تأکید کرد. او مولانا را اندیشمندی دانست که اندیشه‌هایش می‌تواند مبنای سرمایه اجتماعی در جهان امروز باشد.

وی توضیح داد: اعتماد، همبستگی انسانی، رواداری و پرهیز از فساد از ارکان سرمایه اجتماعی است و در آثار مولانا جایگاهی ویژه دارد. نگاه صلح‌جویانه و نسبی‌گرایانه او نسبت به ادیان و مذاهب، الگویی برای پلورالیسم فرهنگی و صلح جهانی است.

شفیق افزود: مولانا انسان آرمانی را کسی می‌داند که با وجدان بیدار و اخلاق پاک زیست می‌کند. چنین نگرشی می‌تواند مبنای جامعه‌ای سالم و دور از فساد باشد. او نتیجه گرفت که بازخوانی اندیشه‌های مولانا می‌تواند پلی میان سنت‌های تاریخی و علوم مدرن ایجاد کند.

ملت عشق؛ فراتر از دین و مذهب

گلناز طاهریان، شاعر و نویسنده اهل تاجیکستان، پیوند فرهنگی ایران و تاجیکستان را نماد دوستی مولانا و شمس دانست. او مولانا را فراتر از همه ارزش‌ها و حتی دین و مذهب معرفی کرد و به بیت معروف او اشاره کرد: «ملت عشق از همه دین‌ها جداست / عاشقان را ملت و مذهب خداست».

به گفته طاهریان، آموزه‌های انسان‌گرایانه مولانا انسان را برتر از هر نهاد و ارزش دیگر قرار می‌دهد و عشق را به‌عنوان گوهر اصلی زندگی معرفی می‌کند.

مولانا؛ نجات‌دهنده انسان از سرگشتگی

فردوس اعظم، شاعر و نویسنده، اهل تاجیکستان، با تأکید بر جایگاه مولانا گفت: اندیشه‌های او همچون چراغی روشن انسان را از تاریکی و سرگشتگی به سوی آرامش و معرفت رهنمون می‌سازد. به باور او، مولانا شاعر و عارفی است که فراتر از مرزهای جغرافیایی و قومی، پیام عشق، همدلی و انسان‌گرایی را برای همه بشریت به ارمغان آورده است.

اعظم افزود: در جهانی پر از جنگ و خشونت، بازگشت به تعالیم مولانا می‌تواند راهی برای صلح و همزیستی باشد.

او مولانا را «نجات‌دهنده انسان از غفلت» معرفی کرد و تأکید کرد که عرفان او نه تنها میراث گذشته، بلکه نیاز امروز بشر است.

عارف نوشاهی، پژوهشگر حوزۀ ایران‌شناسی و مصحح آثار ادبی از پاکستان نیز با خواندن بخش‌هایی از کتاب «ثواقب المناقب اولیاءالله» تألیف عبدالوهاب بن جلال‌الدین محمد همدانی(درگذشته ۹۵۴ق) که تحریر پیراسته‌ای از «مناقب العارفین» شمس‌الدین احمد افلاکی (درگذشته ۷۶۱ق) است، به بررسی جایگاه و اهمیت مولانا در میان عارفان پرداخت. این کتاب با مقدمه و تصحیح عارف نوشاهی منتشرشده است.