«خوشحالی» سلطنت‌طلبان و طیفی از اصول‌گرایان،

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ،مکانیسم ماشه (Snapback) قسمتی از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ یا همان برجام (JCPOA) است که اجازه می‌داد هر کشور عضو با ادعای نقض توافق، موضوع پایبندی طرف‌ها را به بررسی بگذارد و حالا سه کشور اروپایی تحریم‌های بین‌المللی تعلیق شده را با نظر شورای امنیت سازمان ملل بازگردانده‌اند.

فعال‌سازی مکانیسم ماشه در شبکه‌های اجتماعی (به ویژه X، توییتر سابق) موجی از واکنش‌ها را برانگیخته که عمدتاً بر جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تمرکز دارد. بر اساس جستجوهای اخیر، پست‌ها از اواخر مرداد ۱۴۰۴ (اوت ۲۰۲۵) افزایش یافته و در روزهای اخیر (پس از فعال‌سازی رسمی) به اوج رسیده است. حجم بحث‌ها بالا بوده (بیش از ۲۰ پست پربازدید در ۲۴ ساعت گذشته)، اما برخی کاربران از “کم بودن واکنش عمومی” نسبت به افزایش نرخ دلار ابراز تعجب کرده‌اند و آن را نشانه «پختگی قورباغه در دیگ آب جوش» (یعنی عادت به بحران) می‌دانند.

بحث‌ها از ۲۵ شهریور ۱۴۰۴ پس از شکست قطعنامه روسیه/چین شدت گرفت و در ۲۸-۲۹ شهریور به اوج رسید. پست‌های قدیمی‌تر از تیر/ژوئیه ۱۴۰۴ بر «عدم تأثیر بر معیشت» تمرکز داشتند (۷۶% در نظرسنجی صداوسیما).

گروه داده‌کاوی ایرنا به منظور بررسی دقیق‌تر موضوع مکانیسم ماشه، به تحلیل توئیت‌های کاربران در بازه زمانی فعال شدن آن یعنی بامداد ۴ مهر تا ۷ مهر ماه پرداخته است. در این روش بدون کمک‌گرفتن از ابزار هوش مصنوعی، توئیت‌های پربازدید(از ۵۰ تا ۳۵۰‌هزار بازدید) استخراج و یک به یک بررسی، کدگذاری و تجمیع و تحلیل شده‌اند که در ادامه آمده‌اند:

این نمودار افقی (Bar Chart) با عنوان «تحلیل مضمون توئیت‌های پربازدید پس از فعال شدن مکانیسم ماشه»، توزیع موضوعات مورد بحث در توئیت‌های پربازدید را پس از فعال شدن مکانیسم ماشه (احتمالاً در زمینه برجام یا مذاکرات هسته‌ای) نشان می‌دهد. هر نوار قرمز، یک دسته موضوعی را نشان می‌دهد و عدد کنار آن، درصد یا اهمیت نسبی آن موضوع را در میان توئیت‌های پربازدید نشان می‌دهد.

«خوشحالی سطنت طلبان از افزایش فشار حداکثری بر ایران»: این موضوع با فاصله قابل توجهی در رتبه اول قرار دارد و نشان‌دهنده این است که بخش قابل توجهی از توئیت‌های پربازدید، به واکنش‌های سیاسی-اجتماعی درباره افزایش فشار بین‌المللی بر ایران اختصاص یافته و به نظر می‌رسد این واکنش‌ها از سوی گروهی با نگاه «سطنت طلبانه» بوده است.

«نمایشی و بی‌اثر بودن فعال شدن ماشه»: این رویکرد به تحلیلی بر می‌گردد که با توجه به تحریم‌های فعال آمریکا، عملا مکانیسم ماشه را فاقد اثر جدی بر اقتصاد ایران می‌داند.

«ناامیدی کاربران از آینده و آرزوهای بر باد رفته» : این موضوع نشان‌دهنده نگاه انتقادی و ناامیدانه درباره اثرگذاری مکانیسم ماشه است. کاربران این توئیت‌ها فعال شدن ماشه را بر هم زننده آینده‌نگری‌های قبلی (احتمالاً از دوران توافق هسته‌ای) دانسته و ناامید شده‌اند.

در مجموع می‌توان گفت در فضای توئیتر، پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، واکنش‌های احساسی، سیاسی و انتقادی بیشترین جذابیت را داشته‌اند و تحلیل‌های عمیق یا تبیین‌های منطقی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این الگو نشان‌دهنده طبیعت اجتماعی شبکه‌های اجتماعی است که در آن احساسات و انتقادات صریح، بیشترین بازدید را جذب می‌کنند.

تحلیل نهایی

۱. موضوع ناامیدی یکی از مهم‌ترین و هشداردهنده‌ترین مسائلی است که در توئیت‌ها مطرح شده است. گروهی از کاربران ناامید از دیپلماسی شده و امیدهایی که در دوران توافق هسته‌ای (۲۰۱۵) وجود داشت، چون امید به رفع تحریم‌ها، اقتصاد بهتر، ارتباط با جهان و… را حالا «بر باد رفته» می‌بینند.

۲. خوشحالی طیف خاصی از اصولگرایان: این اتفاق در شرایطی که عمده روزمره‌نویسان و کاربران غیرسیاسی ابراز نگرانی کرده‌اند، از دیگر نکات قابل توجه این گزارش است. این دسته شامل طیفی از اصولگرایان است که همواره توافق هسته‌ای را فروش ارزش‌های انقلاب می‌دانستند. برای آنها، فعال شدن ماشه و بازگشت تحریم‌ها، نشانه‌ای از شکست سیاست‌های اصلاح‌طلبانه و مذاکره‌گرایانه است. این خوشحالی، ناشی از یک نگاه ایدئولوژیک است و نشان می‌دهد در جامعه ایران، ایدئولوژی هنوز می‌تواند در مواردی بر واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی غلبه کند.

۳. خوشحالی اپوزیسیون خارجی با رهبری سلطنت‌ طلبان از دیگر داده‌های این گزارش محسوب می‌شود. در یک سال اخیر با روی کار آمدن دولت تندروی ترامپ در آمریکا، شاهد همگرا شدن گروه سلطنت‌طلب خارج از کشور و طیفی از اصولگرایان داخلی بودیم و خوشحالی هر دو طیف از فعال شدن مکانیسم ماشه که با انگیزه‌های متفاوتی انجام شد، یکی از موارد این همسویی محسوب می‌شود. سطلنت‌طلبان شامل کسانی بودندکه برخلاف اکثر مردم ایران، از فشار بیشتر بین‌المللی بر ایران خوشحال می‌شوند.

این واکنش نشان‌دهنده تقسیم عمیق در جامعه ایرانی است: یک گروه از مردم فشار خارجی را به عنوان ابزاری برای تغییر داخلی می‌بینند، در حالی که بیشتر مردم آن را تهدیدی برای اقتصاد و زندگی روزمره می‌دانند. یعنی حتی در بحران، انتظارات و امیدهای برخی از گروه‌های سیاسی می‌تواند در فضای مجازی جذابیت بیشتری داشته باشد.

۴. شوخی در ارتباط با فعال شدن ماشه از سوی برخی کاربران در حالیکه طیف زیادی درگیری فکری و عاطفی با این موضوع پیدا کردند، بخش دیگری از داده‌های با اهمیت این گزارش و رفتارشناسی کاربران مجازی است. البته استفاده از طنز و شوخی در برابر بحران، یک مکانیسم دفاعی روانشناختی است. مردم با طنز، فشار روانی را کاهش می‌دهند و با خنده، واقعیت تلخ را تحمل می‌کنند. این نوع واکنش، نشانه‌ای از هوشمندی و مقاومت روحی جامعه است، نه ضعف. طنز، در فضای مجازی ایران، یک ابزار قدرتمند مقاومت فرهنگی است و این آمار نشان می‌دهد که مردم با خنده، در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی، مقاومت می‌کنند.

۵. فعال شدن ماشه برای برخی کاربران فارغ از پیامدهای معیشتی و اقتصادی با بروز جنگ معنا پیدا کرده است و باعث تشدید نگرانی‌های آنها شده است و این ترس، در فضای مجازی، یک واکنش کم‌تعداد اما بسیار حساس است. این ترس، ممکن است از اخبار خارجی یا تحلیل‌های نظامی ناشی شده باشد و نشان‌دهنده نگرانی عمیق مردم از احتمال درگیری نظامی است. این موضوع نشان می‌دهد که هرچند مردم از فشار اقتصادی و سیاسی ناراحت هستند، اما ترس از جنگ، یک نگرانی اولیه و اساسی است و این ترس، می‌تواند در صورت تشدید، واکنش‌های شدیدتری را در جامعه ایجاد کند.