طب اسلامی داریم یا نه؟

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا،ادعاهای مربوط به طب اسلامی موضوع جدیدی نیست و سال‌ها است افرادی تحت این عنوان در حال فعالیتند و با اتکا به حدیث و روایت‌هایی به نقل از ائمه اطهار (علیهم السلام) طب اسلامی را به طرفدارانشان می فروشند.

این دسته نه تنها از این طریق کسب درآمد می‌کنند، بلکه طرفدارانشان را از طب مدرن می‌ترسانند و آنها را از مراجعه به پزشکان امروزی منع می‌کنند؛ امری که می‌تواند به قیمت جان انسان تمام شود.
صحبت‌های اخیر دکتر «علیرضا رئیسی» معاون بهداشت وزیر بهداشت که در نشست خبری هفته دولت بیان شد بار دیگر این موضوع قدیمی را بر سر زبان‌ها آورد و بهانه‌ای شد که به واکاوی موضوع طب اسلامی بپردازیم:
به گفته دکتر رئیسی «با صراحت اعلام می‌کنم چیزی به اسم طب سنتی اصلا وجود ندارد. این اصلاح کاملا غلط است. هر کس از نام طب اسلامی استفاده کرد، بدانید کلاهبردار است. طب سنتی یا طب ایرانی داریم ولی طب اسلامی نداریم. کسانی هم که یک چیزهایی را با هم قاطی می‌کنند می گویند این طب صادق است یا یک چیز دیگری روی آن می‌ریزند می‌گویند طب الرضاست؛ اینها همه دروغ و کاملا کلاهبرداری است.»

این البته اولین بار نیست که مسئولان وزارت بهداشت با طب اسلامی مخالفت می‌کنند. پیشتر «نفیسه حسینی یکتا» مدیر کل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت در بهمن ۱۴۰۳ گفته بود: مکتب درمانی مستقلی بر مبنای آیات و روایات برای درمان بیماری‌ها نداریم و چیزی به‌نام طب اسلامی به‌شکلی که تعریف می‌شود، وجود ندارد و فقط طب ایرانی یا سنتی شناخته‌شده و قابل قبول است. امیدواریم کمتر شاهد مداخلات درمانی از سوی افراد مدعی طب اسلامی باشیم.

دکتر «سیدحسن قاضی‌زاده‌ هاشمی» وزیر پیشین بهداشت نیز اسفند ۱۳۹۶ در مصاحبه‌ای بیان داشته بود: روحانیت خود اعلام کرده است که چیزی به نام طب اسلامی نداریم. تنها طب سنتی داریم که در ایران همان طب ایرانی است و خوشبختانه این روزها رو به گسترش است و دولت هم خود را موظف به حمایت از آن می‌داند.

به گفته دکتر هاشمی، «برخی به دنبال خط کشی میان طب مدرن و طب اسلامی نباشند و دستاوردهای بشری را تخطئه نکنند. نه دین به ما این اجازه را می‌دهد، نه مراجع موافق آن هستند و نه با عقل در قرن بیست و یکم همخوانی دارد. بنابراین آنچه برخی به عنوان طب اسلامی معرفی می‌کنند؛ بخشی از آن سوءاستفاده‌هایی از توصیه‌هایی است که ائمه اطهار داشته‌اند.»
در این پیوند، آیت‌الله «ناصر مکارم‌ شیرازی» در فروردین سال ۱۳۹۷ در دیدار با دکتر قاضی‌زاده هاشمی در قم تصریح داشته است: جمعی از مدعیان طب اسلامی به دیدار ما آمدند اما به آنها گفتم چیزی به نام طب اسلامی نداریم. در احادیث اهل بیت (ع) چیزی به نام طب اسلامی وجود ندارد و برخی با یک مشت خرافات هم به اسلام و هم به طب سنتی آسیب می‌زنند. اگر طب سنتی در چارچوب قانون و ضوابط باشد تاثیرگذار و مورد تایید است.

همچنین به گفته آیت‌الله «حسین نوری‌همدانی» در دیدار با وزیر پیشین بهداشت «برخی افراد از عنوان طب اسلامی سوءاستفاده می‌کنند. وزارت بهداشت باید با آنها برخورد کند. متاسفانه در این فضا، دکان‌هایی به وجود آمده که باید وزارت بهداشت بر آنها نظارت کند.»

مهر تایید بر سخنان معاون وزیر بهداشت

دکتر «حسین رضایی‌زاده» عضو هیات علمی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به پژوهشگر ایرنا می‌گجوید: دکتر رئیسی معاون وزیر بهداشت حرف اشتباهی نزده است. بسیاری از علما و فقهای بزرگمان معتقدند که ما آموزه‌های اسلامی درباره سلامتی داریم و احادیث و روایت‌هایی وجود دارد که البته درباره صحت آنها و اینکه واقعا این روایات و احادیث واقعا از دهان مبارک ائمه علیهم السلام نقل شده باشد مطمئن نیستیم.

«البته درباره بسیاری از این روایات هم تقریبا مطمئن هستیم که دروغ و تقلبی هستند یا اینکه قابل رد و اثبات نیستند یا اینکه مطالبی هستند که مربوط به حکما و اطبا بوده و در طول تاریخ بعضی‌ها خواستند به خاطر اینکه ضریب نفوذ دین را بالا ببرند آنها را به امامان نسبت داده‌اند.»

به گفته دکتر رضایی‌زاده همان کسایی که مثلا اشعار حافظ، سعدی یا فردوسی را زیاد کرده‌اند این روایت‌ها را هم به ائمه علیهم السلام منتسب کرده‌اند. تعداد زیادی از این احادیث منتسب به امام رضا علیه السلام هست در حالی که آن عبارات مال حکمای ایرانی بوده است که برخی از آنها مثلا در دربار خلفای عباسی خدمت می‌کردند.
دانشیار طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌افزاید: کنش و واکنش در این زمینه بیشتر حساسیت‌برانگیز است و اگر ما همان طور که بزرگانمان مانند مرحوم دکتر اصفهانی استاد بزرگ طب سنتی ایران گفته‌اند روی معرفی صحیح و منطقی و به اندازه آموزه‌های اسلامی تمرکز داشته باشیم، بیشتر به نتیجه می‌رسیم ضمن اینکه حتی اگر این روایات صحیح هم باشند درباره شمول و قابلیت تعمیم آنها و اینکه آیا این روایات برای اقلیم یا شخص خاصی بوده یا نه محل بحث و گفت‌وگو است.

«در هر صورت بعد از تایید صحت روایت، بحث علمی درباره امکان تعمیم آن برای عموم تردید است. در مجموع، ما آموزه‌های اسلامی در حوزه سلامتی داریم اما مفهومی به عنوان طب اسلامی نداریم اما طبیبان و حکمای مسلمان و عمدتا ایرانی، در دوران طلایی اسلام طب سنتی ایرانی را توسعه دادند و همان طور که مرحوم استاد اصفهانی فرموده‌اند وقتی می‌گوییم طب اسلامی منظورمان همان طب سنتی ایرانی است که در دوران اسلامی و توسط حکمای مسلمان به شکوفایی و اوج رسیده است. اما اگر منظور این باشد که اسلام مکتب طبی آورده است حتما غلط است.»

«احمد کریمی» متخصص طب سنتی ایرانی نیز در این باره می‌گوید: فعالیت هزاران نفر که در قامت طبیب طب اسلامی ‌مشغول طبابت هستند، هم به اسلام ضربه زده و هم به طب سنتی ایرانی. این در حالی است که چهره‌هایی همچون آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله نوری همدانی به مبارزه با طب اسلامی برخاسته‌اند تا اشتباه‌های طبابت را از گردن روحانیت و اسلام بردارند.

«طب اسلامی یعنی چه؟ آیا می‌توان احادیثی را که در حوزه طب سنتی هستند، به طور کلی تعمیم دارد و بیماران را با آن درمان کرد؟ این احادیث در درجه نخست باید از منظر اعتبار مورد بررسی قرار گیرند و در مواردی هم که اعتبار آنها تأیید می‌شود باید دید در چه شرایطی این روایت ذکر شده است.»

کریمی می‌افزاید: خیلی وقت‌ها احادیثی که وجود دارد برای یک بیماری خاص و در منطقه‌ای خاص بوده است. به همین خاطر هم اگر توصیه‌های این احادیث برای برخی افراد ثمربخش نباشد این ناکارآمدی را به اسلام نسبت می‌دهند. نکته دیگر اینکه ائمه ما هم وقتی بیمار می‌شدند به حکیم مراجعه می‌کردند و خودشان، خودشان را درمان نمی‌کردند. پس طب اسلامی به مفهومی که برخی ادعا می‌کنند وجود ندارد. با ورود روحانیون به حوزه طب سنتی اولاً کار اصلی آن‌ها از بین رفت و از سوی دیگر اگر این افراد خرابکاری کنند- که این اتفاق هم افتاده است- به نام روحانیت تمام می‌شود. به همین خاطر هم هست که روحانیون و مراجعی همچون آیت‌الله مکارم شیرازی و نوری همدانی مخالفت شدیدی را با طب اسلامی ابراز کردند هر چند این مخالفت‌ها با واکنش شدید این افراد هم مواجه شده است. ورود روحانیون به حوزه طب سنتی و به نام طب اسلامی در حالی است که ما روحانی داریم و خیلی از مساجد ما امام جماعت ندارند.

حامیان طب اسلامی چه می‌گویند؟

اما حامیان طب اسلامی چه کسانی هستند و چه حرفی برای گفتن دارند. مهم‌ترین آنها شیخ «عباس تبریزیان» روحانی ۶۳ ساله اهل نجف است که خود را پدر طب اسلامی می‌خواند. نام او بعد از آتش زدن کتاب اصول طب داخلی هاریسون روی منقل در دی ماه ۱۳۹۸ بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد؛ اقدامی که با واکنش آیت الله جعفر سبحانی مرجع تقلید همراه بود که بیان داشت: کتب علمی و پزشکی شایسته احترام‌اند.
تبریزیان مخالف سرسخت علم پزشکی است و آن را دروغ و فریب می‌داند و معتقد است درمان باید بر اساس قرآن و احادیث باشد. او معتقد است: طب مدرن وسیله‌ای برای وابسته کردن مردم به دارو است که منافع صهیونیست و غرب را تامین می‌کند.
او سال ۹۴ در همایش طب اسلامی در یزد گفت: زمان برگشت به طب اسلامی فرا رسیده است و بایستی با جایگزین کردن طب اسلامی به جای پزشکی مدرن به کمک مردم بیاییم. مساله دعا درمانی باید احیا شود و لازم است اولین چیزی که در هنگام بیماری به ذهن مومن خطور می‌کند، دعا باشد. هر بیماری که سوره حمد او را شفا ندهد هیچ درمانی ندارد؛ سوره حمد درمان کل بیماری‌ها است.

وزارت بهداشت ایران در مرداد ۱۳۹۸، فعالیت‌های تبریزیان در امور طبابت را غیرقانونی دانست و مراکز درمانی‌اش را پلمب کرد. او اکنون در عراق و شهر نجف زندگی می‌کند اما سایت و به خصوص کانال تلگرامی او فعال است و در ایران مخاطب دارد. کانال تلگرامی تبریزیان مملو از احادیث و روایاتی است که به نقل از ائمه اطهار درباره طب و درمان بیماری‌ها ذکر می‌شود.

مرور کانال تلگرامی یادشده، پست‌های مختلفی را نشان می‌دهد از جمله این روایت از امام رضا علیه السلام که «کاسنی درمان هزار درد است، هیچ مریضی درون آدمی زاد نیست مگر اینکه کاسنی آن را در هم می‌کوبد» یا اینکه از امام صادق(ع) روایت می‌کند «هر کس به ضعفی در قلب یا بدن خویش گرفتار آمد، گوشت گوسفند همراه با شیر بخورد؛ چرا که این خوراک، هر درد و عارضه‌ای را از اندام وی می‌برد، تن او را تقویت می‌کند و لثه‌ای او را نیز استحکام می‌دهد» یا اینکه «هرکس بر اولین لقمه طعامش نمک بپاشد کک ومک از او می‌رود.»

موارد این نوع احادیث در کانال تلگرام تبریزیان بسیار است مانند این روایت که به نقل از امام کاظم (ع) روایت شده است: «هرکس گندم بخرد مالش زیاد می‌شود، هر کس آرد بخرد نصف مالش می‌رود و هرکس نان بخرد تمام مالش از دستش می‌رود» یا در روایت دیگری به نقل از پیامبر اسلام نوشته است: «برشما باد کرفس، زیرا اگر چیزی باشد که بر عقل بیفزاید، همان است.» یا اینکه «برتری روغن بنفشه بر دیگر روغن‌ها مانند برتری ما اهل بیت بر دیگر مردمان است»!