صادرات نفت ایران را به صفر می‌رسانیم!

گروه انرژی، پایگاه تحلیلی‌-خبری رواج۲۴؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، اخیراً مدعی شده دولت آمریکا می‌تواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند. ادعایی که پیش‌تر نیز از سوی او مطرح شده بود. با وجود بیان این ادعا داده‌ها، گزارش‌های معتبر و تحلیل کارشناسان نفتی حتی در خود آمریکا، تصویری کاملاً متفاوت از واقعیت ارائه می‌کنند.

آمار رسمی تولید نفت ایران؛ رتبه سوم در اوپک

طبق آخرین گزارش ماهانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که در آگوست ۲۰۲۴ منتشر شده، میانگین تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۲۴ حدود ۳.۲۵۷ میلیون بشکه در روز بوده است. این رقم، نسبت به سال گذشته افزایش داشته و جایگاه ایران را به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ نفت در میان اعضای اوپک تثبیت کرده است. در حالی که کشورهای تحت تحریم معمولاً دچار افت شدید تولید می‌شوند، ایران توانسته تولید خود را حفظ و حتی افزایش دهد.

جهش صادرات نفت؛ رکوردی بی‌سابقه از سال ۲۰۱۸

تحلیل‌های شرکت Kpler، یکی از معتبرترین منابع داده‌کاوی در حوزه انرژی، نشان می‌دهد که صادرات نفت خام ایران در فوریه ۲۰۲۵ به حدود ۱.۸۲ میلیون بشکه در روز رسیده است؛ رقمی که بالاترین میزان صادرات از زمان بازگشت تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ به شمار می‌رود. از این میزان، حدود ۱.۴۳ میلیون بشکه در روز به مقصد چین ارسال شده است، رقمی که نه‌تنها از قطع صادرات حکایت نمی‌کند، بلکه نشان‌دهنده روابط پایدار و حتی تقویت‌شده میان ایران و چین در بخش انرژی است.

به‌نوشته بلومبرگ، افزایش واردات نفت ایران توسط چین در سال ۲۰۲۴ تا ۴۰ درصد نسبت به سال قبل رشد داشته و ایران اکنون جزو ۵ تأمین‌کننده بزرگ نفت خام چین محسوب می‌شود. منابع صنعتی، این افزایش را نتیجه مستقیم تخفیف‌های ایران، انعطاف در قراردادها و ثبات عرضه ارزیابی کرده‌اند.

مسیرهای جایگزین و تاکتیک‌های ایران برای دور زدن تحریم‌ها

در کنار تداوم تولید و حفظ بازار صادراتی، یکی از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت ایران در مقابله با تحریم‌ها، توسعه زیرساخت‌های جایگزین بوده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بهره‌برداری از پایانه صادراتی بندر جاسک اشاره کرد. این بندر که در سواحل دریای عمان قرار دارد، امکان صادرات نفت ایران بدون عبور از تنگه هرمز را فراهم کرده و در برابر رصد ناوگان‌های آمریکایی آسیب‌پذیر نیست. بر اساس داده‌های Kpler، بخشی از صادرات ثبت‌نشده ایران، از همین مسیر انجام می‌شود.

علاوه بر آن، گزارش‌های TankerTrackers حاکی از آن است که ایران برای انتقال نفت خود به مشتریان، از روش‌هایی نظیر استفاده از کشتی‌های بدون پرچم، انتقال کشتی به کشتی در آب‌های بین‌المللی، خاموش کردن سیستم‌های ردیابی (AIS) و حتی تغییر اسناد بارگیری استفاده می‌کند. این روش‌ها موجب می‌شود مقدار قابل‌توجهی از نفت ایران در آمار رسمی دیده نشود و عملاً تحریم‌ها ناکارآمد بمانند.

کارشناسان آمریکایی چه می‌گویند؟

اظهارات ترامپ درباره «صفر شدن صادرات نفت ایران» تنها به محافل رسانه‌ای داخلی محدود نمانده و در محافل تحلیل انرژی بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گرفته است. اما برخلاف سخنان ترامپ، کارشناسان برجسته حوزه انرژی در آمریکا و اروپا این ادعا را نه واقعی بلکه تبلیغاتی و غیر‌کارشناسی توصیف کرده‌اند.

مایکل گریوز، تحلیلگر ارشد در مؤسسه IHS Markit در گفت‌وگو با «S&P Global» تأکید کرده که تحریم‌ها تا امروز نتوانسته‌اند صادرات نفت ایران را متوقف کنند. از دید ما، حجم واقعی صادرات ایران، بیشتر از آن چیزی‌ست که در آمار رسمی ثبت می‌شود.

لیندا رافائل از مرکز مطالعات انرژی و سیاست خارجی Wood Mackenzie نیز معتقد است که ایران با استفاده از شبکه گسترده فروش غیردولتی، انتقال در آب‌های آزاد و حمایت مستقیم برخی کشورها، توانسته است بخش بزرگی از نفت خود را بدون ردیابی صادر کند. ما صفر شدن صادرات را اصلاً شاهد نبوده‌ایم.

حتی بن کیهون، مدیر مؤسسه تحلیل انرژی آسیا مستقر در واشنگتن، در واکنش به ادعای ترامپ گفته است که این صحبت‌ها بیشتر برای مخاطب انتخاباتی داخلی گفته می‌شود. هر تحلیلگری که به داده‌ها نگاه کند، متوجه می‌شود که صادرات نفت ایران متوقف نشده و حتی رشد هم داشته است.

چرا تحریم‌ها بی‌اثر شدند؟

اگرچه دولت ترامپ و پس از آن بایدن کوشیدند با اعمال فشار حداکثری، صادرات نفت ایران را محدود کنند، اما چند عامل موجب شد این فشارها در عمل بی‌اثر باشند:

رشد زیرساخت‌های صادراتی جایگزین مانند بندر جاسک که تنگه هرمز را دور می‌زند.

تکنیک‌های پنهان‌سازی صادرات که با استفاده از شبکه گسترده کشتی‌رانی و اسناد صوری انجام می‌شود.

پایداری تقاضا در چین، روسیه و هند به‌عنوان دو مشتری اصلی نفت ایران که علیرغم فشارهای آمریکا، از واردات نفت ایران دست نکشیدند.

همکاری ضمنی برخی کشورهای منطقه که از حذف کامل ایران در بازار نفت استقبال نکردند تا توازن عرضه و تقاضا حفظ شود.

جمع‌بندی

بنابراین ادعای دونالد ترامپ درباره «صفر شدن صادرات نفت ایران»، نه در آمار رسمی و نه در تحلیل‌های کارشناسی، تأیید نمی‌شود. ایران، نه‌تنها در سال ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۵ به صادرات نفت ادامه داده، بلکه رکوردهایی تازه نیز ثبت کرده است. استفاده از تاکتیک‌های متنوع برای دور زدن تحریم‌ها، توسعه زیرساخت‌های استراتژیک و حمایت مشتریان آسیایی، نشان می‌دهد که پروژه «تحریم مطلق» نفت ایران عملاً شکست خورده است.

///پایان پیام