سالمندی در جوان‌ترین استان کشور

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ، سیستان و بلوچستان بیش از سه میلیون و ۳۷۵ هزار نفر جمعیت دارد که حدود ۶۷ درصد آن را افراد زیر ۳۰ سال تشکیل می دهند و رتبه نخست کشور در نرخ باروری با بیش از سه فرزند را به خود اختصاص داده است.

افراد بالای ۶۵ سال تنها سه درصد جمعیت سیستان و بلوچستان را تشکیل می‌دهند در حالی که میانگین کشوری حدود ۱۲ درصد است؛ شاخص‌های مذکور نشان می‌دهند که این استان هنوز با پدیده سالمندی گسترده مواجه نشده اما توجه به آینده این قشر ضروری است.

سالمندان نه تنها افراد مسن خانواده بلکه حاملان تجربه، دانش و ارزش‌های فرهنگی هستند و خانواده‌ها در سیستان و بلوچستان، احترام و جایگاه ویژه‌ای برای ریش‌سفیدان و سالمندان قائل‌اند؛ این قشر در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی و اجتماعی نقش محوری دارند و حضور آنان در کنار خانواده، انتقال فرهنگ، هویت و ارزش‌های انسانی را تضمین می‌کند.

ساختار خانواده‌ها در این منطقه گسترده و چندنسلی است و فرزندان از بزرگ‌ترها مراقبت می‌کنند؛ این توجه و مراقبت باعث شده که سالمندان کمتر به خانه‌های سالمندان منتقل شوند و همچنان در کنار فرزندان و نوه‌های خود زندگی کنند؛ این فرهنگ غنی، سرمایه‌ای پایدار است و حفظ آن اهمیت ویژه‌ای دارد.

چالش‌های شهری و نیازهای خدماتی

با وجود فرهنگ عمیق احترام و تکریم سالمندان در سیستان و بلوچستان، فضاهای شهری استان به‌طور کامل پاسخگوی نیازهای سالمندان نیست، مسیرهای پیاده‌رو، پارک‌ها، مجتمع‌های بین‌راهی و ساختمان‌های اداری متناسب با نیازهای جسمی و روانی سالمندان طراحی نشده‌اند و نبود نیمکت‌های کافی، سایه‌بان‌ها، مسیرهای ایمن و علائم خوانا، محدودیت‌هایی ایجاد کرده که با افزایش جمعیت سالمندان در آینده، تشدید خواهد شد.

کارشناسان بر ضرورت ایجاد «شهروندی ویژه» برای افراد بالای ۶۵ سال تأکید دارند؛ مفهومی که شامل دسترسی آسان به خدمات بانکی، حمل و نقل عمومی، بیمه، مراقبت‌های درمانی و اولویت در صف‌ها می‌شود، همچنین مشارکت فعال بخش خصوصی و نهادهای مردمی برای ارائه خدمات و طراحی مدل‌های اقتصادی جذاب برای آنان، به ارتقای کیفیت زندگی سالمندان کمک می‌کند.

ضرورت آینده‌نگری و برنامه‌ریزی

با وجود اینکه سیستان و بلوچستان هنوز با بحران سالمندی گسترده مواجه نشده است، کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون برنامه‌ریزی مناسب، این استان در آینده با فشارهای جدی در حوزه سلامت، خدمات اجتماعی و توانبخشی مواجه خواهد شد.

ارائه خدمات توانبخشی و آموزشی، حمایت از خانواده‌ها و بازنگری در طراحی شهری، از جمله اقداماتی است که می‌تواند شرایط زندگی سالمندان در سیستان و بلوچستان را بهبود بخشد و از ایجاد انزوا و افسردگی آنان پیشگیری کند.

در سیستان و بلوچستان، سالمندان همچنان در کنار خانواده‌ها زندگی می‌کنند و احترام به آنها یک سنت پایدار و فرهنگ غنی است؛ این سرمایه فرهنگی در کنار مراکز حمایتی و برنامه‌های محله‌محور، الگویی ارزشمند برای سایر استان‌ها ارائه می‌دهد و تضمین می‌کند که سالمندان با کرامت، استقلال و کیفیت زندگی مناسب، نقش ارزشمند خود را در جامعه حفظ کنند.

هزار سالمند زیر پوشش بهزیستی سیستان و بلوچستان

به گفته مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان، حدود ۳۱ هزار سالمند زیر پوشش بهزیستی استان هستند و نزدیک به ۹ مرکز شبانه‌روزی و روزانه ویژه سالمندان فعال است.

عباسعلی اویسی ادامه داد: امیدواریم نیازی به توسعه این مراکز نباشد و سالمندان در کنار خانواده‌های خود با حفظ شأن و منزلت زندگی کنند، با این حال بهزیستی آماده است تا در صورت نیاز، ظرفیت‌های جدیدی برای ارائه خدمات شایسته‌تر فراهم کند.

وی اشاره به سیاست‌های دولت در حوزه اجتماعی گفت: یکی از موارد مورد تاکید دولت، استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی جامعه است و سازمان بهزیستی نیز به‌عنوان یکی از متولیان اصلی این حوزه، طرحی را با عنوان «سلام» یا همان «سلامت اجتماعی محله‌محور» تدوین کرده است.

مدیرکل بهزیستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه در این طرح، دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی با بهزیستی همکاری دارند، افزود: آموزش و پرورش و به‌ویژه آموزش و پرورش استثنایی استان، بانک های توسعه تعاون و رفاه، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان فنی‌وحرفه‌ای از جمله شرکای ما در این طرح هستند.

وی بیان کرد: بخشی از فعالیت‌های بهزیستی در این طرح شامل توانمندسازی محله‌ها، ظرفیت‌سازی اجتماعی، راه‌اندازی صندوق‌های اشتغال و ایجاد شرکت‌های تعاونی محلی است که همگی با هدف ارتقای کیفیت زندگی در محله ها برنامه‌ریزی شده‌اند.

فرهنگ تکریم سالمندان؛ سرمایه‌ای اجتماعی در سیستان و بلوچستان

اویسی گفت: فرهنگ احترام و تکریم سالمندان در سیستان و بلوچستان ریشه‌دار و عمیق است و یکی از سرمایه‌های اجتماعی منطقه محسوب می‌شود.

وی تاکید کرد: وظیفه داریم با توسعه خدمات حمایتی و آموزشی، این فرهنگ اصیل را تقویت و آن را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

وی با اشاره به مأموریت‌های بهزیستی در حوزه سالمندی، بیان کرد: مراکز روزانه توانبخشی و آموزشی، فرصت ارزشمندی برای حضور پویا و اجتماعی سالمندان فراهم و کمک می‌کنند تا این افراد ضمن حفظ استقلال فردی از خدمات توانبخشی، مشاوره، آموزش و نشاط اجتماعی بهره‌مند شوند.

اویسی تأکید کرد: این مراکز نه‌تنها نقش مهمی در پیشگیری از انزوا و افسردگی سالمندان دارند بلکه با ارائه خدمات تخصصی در حوزه‌های جسمی، روانی و اجتماعی، زمینه توانمندسازی آنان را برای ادامه یک زندگی باکیفیت و با عزت فراهم می‌کنند.

وی تصریح کرد: ایجاد و توسعه مراکز روزانه توانبخشی در کنار حمایت از خانواده‌ها از اولویت‌های بهزیستی سیستان و بلوچستان است تا بتوانیم به‌جای جداسازی سالمندان از محیط خانواده، شرایطی فراهم کنیم تا در کنار عزیزان خود بمانند و در عین حال از خدمات تخصصی و حرفه‌ای بهره‌مند شوند.

لزوم ایجاد ساختارهای حمایتی ویژه برای سالمندان در سیستان و بلوچستان

از طرفی معاون سیاسی و اجتماعی استاندار سیستان و بلوچستان با اشاره به کمبود زیرساخت‌های شهری و خدمات حمایتی برای سالمندان و معلولان، گفت: باید برای شهروندان بالای ۶۵ سال، تعریف مشخصی از «شهروندی ویژه» ایجاد شود.

علیرضا شهرکی با اشاره به چالش‌های پیش روی سالمندان در عرصه عمومی، افزود: در طراحی و اجرای بسیاری از فضاهای عمومی مانند پیاده‌رو، پارک‌، مجتمع‌ بین‌راهی و حتی ساختمان‌های اداری، نیازهای سالمندان، معلولان و سایر گروه‌های خاص به‌درستی دیده نمی‌شود.

وی، افزود: زمانی که فردی به این سن می‌رسد به‌طور خودکار مشمول خدمات ویژه‌ای در عرصه‌های مختلف مانند حمل و نقل عمومی، خدمات بانکی، بیمه‌ای یا حتی اولویت در صف‌ها نمی‌شود و باید برای این قشر تعریف مشخصی از «شهروندی ویژه» داشته باشیم.

لزوم تبدیل شدن سند ملی سالمندان به باور عمومی

معاون سیاسی و اجتماعی استاندار سیستان و بلوچستان با تاکید بر لزوم عینی شدن مفاد سند ملی سالمندان، گفت: این سند زمانی نتیجه می‌دهد که از مرحله آیین‌نامه خارج شده و به یک «باور» همگانی و عملیاتی در دستگاه‌های اجرایی تبدیل شود، در بسیاری از موضوع‌ها، اسناد و شیوه‌نامه‌های خوبی تدوین می‌شود اما هنگامی که به مرحله اجرا می‌رسد، باور و عزم لازم برای تحقق کامل آن‌ها وجود ندارد.

شهرکی با بیان اینکه سالمندان سرمایه‌های ارزشمند جامعه هستند، تصریح کرد: این افراد دارای تجربه ها و دانش ارزشمندی هستند اما در ساختار اداری، زمانی که فردی به پختگی و اوج تجربه می‌رسد، با بازنشستگی از چرخه خدمت خارج می‌شود، این در حالی است که در بسیاری از کشورها از این سرمایه‌ها به نحو مطلوبی استفاده می‌شود.

وی بر لزوم مشارکت جدی‌تر بخش خصوصی در ارائه خدمات به سالمندان تاکید و اضافه کرد: دولت باید نقش نظارتی و سیاستگذاری خود را تقویت کند و اجرا را به بخش خصوصی و نهادهای مردمی بسپارد، برای جذب بخش خصوصی نیز باید مدل‌های اقتصادی سودآور طراحی شود نه اینکه با اعطای مجوز، انتظار حضور آنان را داشته باشیم.

وی، راهکار عملیاتی شدن سند سالمندان را رویکرد «محله‌محور» دانست و بیان کرد: می‌توانیم با همکاری شهرداری، بهزیستی، کمیته امداد و سایر نهادها، در یک یا چند محله به‌صورت آزمایشی، همه خدمات و امکانات مورد نیاز سالمندان را به‌صورت متمرکز و یکپارچه فراهم کنیم؛ موفقیت در این مدل می‌تواند الگویی برای گسترش در سیستان و بلوچستان و کشور باشد.