روزهای پایان مهر/ پایان قطعنامه ۲۲۳۱ یا بازگشت تحریم‌ها؟
سرویس راستی‌آزمایی، پایگاه تحلیلی–خبری رواج ۲۴؛ با نزدیک شدن به ۲۶ مهر، موسوم به Termination Day، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، اعلام کرده است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در این روز به پایان می‌رسد و تحریم‌های لغوشده دیگر قابل بازگشت نیستند. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که سه کشور اروپایی از ششم مهر مدعی فعال شدن «مکانیسم ماشه» یا همان اسنپ‌بک شده‌اند. اما آیا با فعال شدن این سازوکار، ادعای ایران مبنی بر پایان قطعنامه همچنان اعتبار دارد؟
قطعنامه‌ای که برجام را رسمیت بخشید
قطعنامه ۲۲۳۱ در تیرماه ۱۳۹۴ و پس از توافق برجام در شورای امنیت تصویب شد. این قطعنامه ضمن تأیید توافق هسته‌ای، شش قطعنامه پیشین علیه ایران را تعلیق کرد. بند هشتم قطعنامه تصریح می‌کند که پس از گذشت ده سال از روز اجرای برجام، تمام مفاد آن خاتمه می‌یابد، مگر اینکه پیش‌تر سازوکار بازگشت تحریم‌ها فعال شده باشد. بر همین اساس، ایران ۲۶ مهر ۱۴۰۴ را «روز خاتمه» می‌داند؛ روزی که به باور تهران باید پرونده هسته‌ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شود.
ورود اروپا با مکانیسم ماشه
در ششم مهرماه، سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا اعلام کردند که در واکنش به نقض تعهدات برجامی از سوی ایران، سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کرده‌اند. بر اساس بند ۱۲ قطعنامه، اگر شورای امنیت ظرف ۳۰ روز درباره ادامه تعلیق تحریم‌ها تصمیم نگیرد، تحریم‌های پیشین به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
چند ساعت بعد، دبیرخانه سازمان ملل در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که مفاد شش قطعنامه قبلی شورای امنیت علیه ایران مجدداً لازم‌الاجرا شده‌اند. این بیانیه عملاً به معنای بازگشت محدودیت‌های تسلیحاتی، مالی و موشکی ایران بود.
موضع ایران؛ پایان طبیعی قطعنامه
وزارت امور خارجه ایران اقدام اروپا را غیرقانونی دانست و تأکید کرد که استناد به مکانیسم ماشه سوء‌استفاده از فرآیندهای سازمان ملل است. عباس عراقچی نیز در توییتی نوشت: «قطعنامه ۲۲۳۱ در روز ۲۶ مهر منقضی می‌شود و تحریم‌های لغوشده نمی‌توانند دوباره اعمال شوند.»
از نگاه ایران، تنها اعضای باقی‌مانده در برجام حق استفاده از اسنپ‌بک را دارند و چون آمریکا در سال ۲۰۱۸ از توافق خارج شد و سه کشور اروپایی نیز تعهدات خود را اجرا نکرده‌اند، صلاحیت استفاده از این بند را از دست داده‌اند. افزون بر این، ایران استدلال می‌کند که با توجه به نزدیک بودن تاریخ خاتمه قطعنامه، هرگونه تلاش برای بازگرداندن تحریم‌ها عملاً بی‌اثر است. روسیه و چین نیز با همین تفسیر همراه شده و اقدام تروئیکای اروپایی را فاقد وجاهت قانونی دانسته‌اند.
نگاه غرب؛ فعال شدن مکانیسم مقدم بر پایان
در مقابل، تروئیکای اروپایی و ایالات متحده استدلال می‌کنند که سازوکار اسنپ‌بک جزئی از خود قطعنامه ۲۲۳۱ است و برای اجرای آن نیازی به عضویت در برجام وجود ندارد. از منظر آنان، چون بند ۱۲ قطعنامه می‌گوید تحریم‌ها پس از فعال شدن این مکانیسم به‌صورت خودکار بازمی‌گردند، پایان رسمی قطعنامه دیگر موضوعیت ندارد. بنابراین، چون اسنپ‌بک پیش از ۲۶ مهر فعال شده است، روز خاتمه نمی‌تواند به‌تنهایی موجب لغو مجدد تحریم‌ها شود. دبیرخانه سازمان ملل نیز همین تفسیر را مبنای اقدام خود قرار داده است.
نقش روسیه در ریاست شورای امنیت
از اول اکتبر، ریاست دوره‌ای شورای امنیت به روسیه رسیده است؛ هم‌زمان با هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل. نماینده دائم روسیه، واسیلی نبنزیا، اعلام کرده که موضوع ایران در دستور کار رسمی جلسات این ماه شورا قرار نخواهد گرفت. این موضوع نشان می‌دهد روند پیگیری اسنپ‌بک فعلاً در سطح سیاسی متوقف شده است. در همین زمان، جنبش عدم تعهد با ۱۲۰ عضو در بیانیه‌ای بر لزوم پایان قطعی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۲۶ مهر تأکید کرده است. چنین مواضعی می‌تواند در عمل باعث تعویق یا تضعیف اجرای اسنپ‌بک در دوره ریاست روسیه شود.
تحریم‌ها در میدان عمل
هرچند از نگاه حقوقی، تحریم‌ها طبق اعلام سازمان ملل بازگشته‌اند، اما در میدان عمل اجرای آن‌ها با چالش روبه‌رو است. روسیه و چین اعلام کرده‌اند به این تحریم‌ها پایبند نخواهند بود. بسیاری از بانک‌ها و نهادهای مالی نیز هنوز موضع شفافی اتخاذ نکرده‌اند. در بازار ایران، واکنش‌ها محدود بود؛ نرخ ارز در روزهای نخست افزایش یافت اما به‌سرعت تثبیت شد. کارشناسان معتقدند تأثیر واقعی این تحریم‌ها بیشتر جنبه نمادین و سیاسی دارد تا اقتصادی و اجرایی
جمع‌بندی
ادعای ایران درباره منقضی شدن قطعنامه در ۲۶ مهر بر پایه بند هشتم ۲۲۳۱ و منطق برجام قابل استناد است. در مقابل، تفسیر غرب از بندهای ۱۱ و ۱۲ این قطعنامه، مبنای حقوقی مکانیسم ماشه را تقویت می‌کند. در سطح حقوق بین‌الملل، هر دو تفسیر قابل بحث‌اند، اما در ترازوی اجرا، توازن قوا تعیین‌کننده است.
با توجه به ریاست فعلی روسیه بر شورای امنیت و حمایت چین و جنبش عدم تعهد از موضع تهران، به‌نظر می‌رسد اجرای واقعی تحریم‌ها دست‌کم تا مدتی به تعویق بیفتد. بنابراین، ۲۶ مهر نه پایان قطعی قطعنامه ۲۲۳۱ است و نه بازگشت کامل تحریم‌ها؛ بلکه نقطه آغاز فصلی تازه از تقابل میان تفسیر حقوقی ایران و اراده سیاسی غرب است.
///انتهای پیام
برچسب ها :اسنپ‌بک ، تحریم‌ها ، قطعنامه ۲۲۳۱ ، مکانیسم ماشه
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰