آیا تحریم‌ها عامل اصلی تورم در ایران هستند؟
در روزهای اخیر، خانم فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در اظهاراتی عنوان کرده‌اند که «دلیل اصلی تورم فعلی در کشور، تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران است». این سخن، هرچند در ظاهر بخشی از واقعیت را بازتاب می‌دهد، اما از نظر اقتصادی و بر پایه داده‌های رسمی، تحلیل ناقص و تک‌بعدی از واقعیت پیچیده تورم در ایران محسوب می‌شود.
سهم تحریم‌ها در تورم؛ بخشی از واقعیت
بر اساس گزارش‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF)، تحریم‌های اقتصادی طی سال‌های اخیر منجر به کاهش صادرات نفت ایران، افت درآمد ارزی، محدودیت در مبادلات بانکی بین‌المللی و افزایش هزینه مبادلات خارجی شده‌اند. این عوامل به‌ویژه در اقتصاد وابسته به ارز نفتی، موجب فشار بر نرخ ارز و در نتیجه افزایش قیمت کالاهای وارداتی می‌شود. در این معنا، تحریم‌ها بدون تردید یکی از محرک‌های بیرونی تورم در اقتصاد ایران هستند. کاهش توان دولت در تأمین ارز، افزایش نا اطمینانی اقتصادی و جهش‌های ارزی همگی از تبعات مستقیم تحریم‌ها بوده‌اند که در شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) انعکاس یافته است.
عوامل داخلی؛ نیمی دیگر از ماجرا
اما تورم ایران تنها با تحریم‌ها توضیح داده نمی‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و نیز بانک مرکزی ایران در گزارش‌های تحلیلی خود تأکید کرده‌اند که رشد مزمن نقدینگی، سیاست‌های مالی انبساطی، ضعف در انضباط بودجه‌ای، و تداوم وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی نقش تعیین‌کننده‌ای در تداوم و شدت تورم داشته‌اند.
به عنوان نمونه، نقدینگی کشور طی یک دهه گذشته بیش از ۱۰ برابر شده و از حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۲ به بیش از ۶ هزار هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این رشد عمدتاً ناشی از کسری بودجه‌های مزمن دولت و تأمین مالی غیرمستقیم از طریق نظام بانکی بوده است؛ نه از تحریم‌ها.
از سوی دیگر، سیاست‌های ارزی نامنظم و چندنرخی بودن ارز، موجب بی‌ثباتی انتظارات و شکل‌گیری موج‌های تورمی در داخل شده است؛ عواملی که ریشه‌ای داخلی دارند و با اصلاح سیاست‌گذاری قابل کنترل‌اند.
ضعف حکمرانی اقتصادی و بی‌اعتمادی عمومی
تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد که بی‌ثباتی سیاستی، نبود شفافیت در تصمیم‌گیری اقتصادی و تغییر مکرر مقررات، به اندازه تحریم‌ها در تشدید تورم نقش داشته‌اند. ضعف حکمرانی اقتصادی و فقدان نهادهای تنظیم‌گر مؤثر، فضای پیش‌بینی‌ناپذیری برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است. در چنین شرایطی، تورم نه فقط حاصل فشار بیرونی، بلکه نتیجه ترکیب عوامل ساختاری و مدیریتی داخلی است که در نبود اصلاحات نهادی، تداوم یافته‌اند.
ارزیابی نهایی: ادعای ناقص، نه کاملاً نادرست
بر اساس بررسی داده‌های رسمی و مستندات اقتصادی، می‌توان نتیجه گرفت که ادعای خانم سخنگو درباره نقش تحریم‌ها در تورم، از نظر تحلیلی درست اما ناقص است. تحریم‌ها بر نرخ ارز، درآمد دولت و هزینه واردات تأثیر منفی داشته‌اند، اما نسبت دادن کل تورم به تحریم‌ها نوعی اغراق سیاسی و نادیده گرفتن ناکارآمدی‌های سیاست داخلی است. واقعیت اقتصادی ایران این است که حتی در دوره‌هایی با کاهش فشار تحریم‌ها، تورم همچنان در سطح بالا باقی مانده است؛ نشانه‌ای روشن از وجود ریشه‌های درونی در نظام مالی و سیاست‌گذاری.
بنابراین، از منظر اقتصادی و بر پایه داده‌های معتبر داخلی و بین‌المللی، می‌توان گفت که اظهار خانم سخنگو درباره علت تورم «نیمه‌درست» است؛ بیان واقعیتی جزئی از تصویری بسیار گسترده‌تر. تورم در ایران نه تنها نتیجه تحریم‌ها، بلکه حاصل ترکیب پیچیده‌ای از سیاست‌های نادرست مالی، وابستگی به نفت، ضعف حکمرانی و فشارهای خارجی است و تا زمانی که اصلاحات ساختاری در سیاست‌های پولی و بودجه‌ای صورت نگیرد، حتی رفع تحریم‌ها نیز به‌تنهایی تضمینی برای مهار تورم نخواهد بود.
برچسب ها :اقتصاد ، تحریم‌ها ، تحریم‌های اقتصادی ، سخنگوی دولت ، عامل اصلی تورم
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰