راستی‌آزمایی ادعای دنیای اقتصاد درباره کاهش سرانه مصرف خصوصی

سرویس راستی‌آزمایی، پایگاه نحلیلی_خبری رواج۲۴؛ روزنامه «دنیای اقتصاد» مدعی شده که سرانه مصرف خصوصی در ایران بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ حدود ۲.۴ درصد کاهش یافته و این شاخص در بهار ۱۴۰۴ نیز با رشد منفی ۱.۱ درصدی ادامه یافته است. همچنین براساس این گزارش، مصرف خصوصی حدود ۴۲ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و کاهش آن نشانه‌ای از افت رفاه خانوار است.

سرانه مصرف خصوصی چیست؟

سرانه مصرف خصوصی، مقدار هزینه‌ای است که به‌طور متوسط هر فرد در یک کشور برای کالاها و خدمات مصرفی پرداخت می‌کند؛ از خوراک و پوشاک گرفته تا بهداشت، حمل‌ونقل، آموزش و کالاهای بادوام. وقتی این شاخص «به قیمت ثابت» کاهش می‌یابد، معنایش این است که مقدار واقعی کالا و خدماتی که مردم می‌خرند کمتر شده؛ یعنی حتی اگر مخارج اسمی بالا رفته باشد، قدرت خرید واقعی سقوط کرده است.

در واقع، این شاخص یکی از اصلی‌ترین معیارهای سنجش رفاه و کیفیت زندگی محسوب می‌شود و کاهش آن مستقیماً وضعیت معیشتی مردم را نشان می‌دهد.

بررسی داده‌های مرکز آمار ایران

مرکز آمار در گزارش حساب‌های ملی بهار ۱۴۰۴ اعلام کرده که هزینه مصرف نهایی خصوصی (به قیمت ثابت ۱۳۹۵) نسبت به بهار ۱۴۰۳ رشد منفی ۱.۱ درصدی داشته است. همچنین این بخش حدود ۴۲ درصد از GDP کشور را تشکیل می‌دهد.

کاهش این شاخص در کنار رشد اقتصادی منفی ۰.۱ درصد با نفت و منفی ۰.۴ درصد بدون نفت نشان می‌دهد که مصرف واقعی خانوار کاهش یافته و رفاه عمومی پایین آمده است.
اگرچه مرکز آمار، عدد سرانه را جداگانه منتشر نمی‌کند، اما افت کلی مصرف خصوصی نشان می‌دهد که سرانه نیز طبیعتاً با کاهش مواجه بوده است.

تحلیل داده‌های بانک مرکزی

آمارهای بانک مرکزی هم مسیر مشابهی را نشان می‌دهد. این نهاد رشد مصرف خصوصی واقعی را طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ نزولی گزارش کرده است. با اعمال تغییرات جمعیت، کاهش حدود ۲.۴ درصدی سرانه مصرف خصوصی با داده‌های رسمی همخوانی دارد. در گزارش‌های این بانک، تأکید ویژه‌ای بر افت قدرت خرید و کوچک‌شدن سبد مصرفی خانوار به‌عنوان عوامل اصلی این روند دیده می‌شود.

نمای جهانی: نگاه بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول

بانک جهانی در شاخص مصرف خصوصی سرانه ایران (بر پایه دلار بین‌المللی ۲۰۱۵) از کاهش حدود ۵.۴ درصدی بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ خبر می‌دهد. هرچند مبنای محاسبه آن با آمار داخلی متفاوت است، اما جهت تغییرات یکسان است: کاهش مصرف واقعی و محدود شدن توان خرید مردم.
IMF  نیز کاهش واقعی مصرف خانوار ایران را تأیید کرده و بر ضرورت ثبات اقتصادی و مهار تورم برای توقف این روند تأکید دارد.

ادعا چقدر صحیح است؟

بررسی آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی نشان می‌دهد روند مصرف خصوصی در سال‌های اخیر نزولی بوده و این موضوع در اسناد رسمی نیز قابل مشاهده است؛ بنابراین اصل ادعای کاهش مصرف خصوصی با داده‌ها همخوانی دارد. با این حال، عدد «۲.۴ درصد کاهش سرانه مصرف خصوصی» به‌طور مستقیم در هیچ گزارش رسمی منتشر نشده و به‌احتمال زیاد حاصل محاسبه رسانه‌ای یا تخمین از داده‌های کل بوده است.

باید توجه داشت که شاخص «مصرف خصوصی کل» با «سرانه مصرف خصوصی» تفاوت دارد و مرکز آمار معمولاً رقم سرانه را جداگانه اعلام نمی‌کند؛ به همین دلیل میزان دقیق کاهش ممکن است کمتر یا بیشتر از رقم ادعایی باشد. با این وجود، کاهش واقعی مصرف خانوار طبق داده‌های رسمی قابل تأیید است و در نتیجه، ادعای دنیای اقتصاد نه کاملاً غلط و نه کاملاً دقیق ارزیابی می‌شود، جهت‌گیری آن درست است، اما رقم دقیق آن نیازمند انتشار داده‌های رسمی مشخص درباره سرانه مصرف خصوصی است.

///انتهای پیام