تغییر اقلیم مهم‌ترین عامل بحران آب ایران است

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ ،پرفسور یوسف ثبوتی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در یک قرن اخیر با صنعتی‌شدن دنیا و مصرف گسترده زغال‌سنگ، نفت و گاز، حجم زیادی کربن‌دی‌اکسید وارد جو شده است. این گازها موجب تغییر دما، تغییر الگوی بارش‌ها و به‌هم‌خوردن تعادل زیست‌بوم‌ها شده‌اند.

او ادامه داد: موجودات زنده معمولاً خود را با محیط وفق می‌دهند، اما وقتی تغییرات در مدت کوتاهی اتفاق بیفتد، بسیاری از گونه‌ها فرصت تطبیق ندارند. مهاجرت می‌کنند یا از بین می‌روند. برای مثال درختان بومی مانند تبریزی که طی هزاران سال با شرایط یک منطقه سازگار شده‌اند، با تغییر ناگهانی دما و رطوبت امکان جابه‌جایی و سازگاری سریع ندارند.

وی با اشاره به چرخه انتقال بخار آب در جو( عمدتا در چرخه هدلی) تصریح کرد: گرم‌شدن اقیانوس‌ها موجب افزایش تبخیر شده است. بالطبع این بخار آبِ افزایش یافته باید در عرض‌های جغرافیایی استوایی به صورت باران‌های سیل آسا و در عرض‌های شمالی تر به صورت برف و باران افزوده پایین بیاید. بیشترین سهم این بارش‌ها در مناطق استوایی و عرض‌های بالاتر (۴۰ تا ۵۰ درجه) است؛ به همین دلیل شمال اروپا و روسیه بارش‌های سیل‌آسا را تجربه می‌کنند. اما در عرض‌های میانی مانند خاورمیانه، چرخه هدلی کمی بزرگتر می‌شود و سهم کمتری از بارش‌ها به جا می‌گذارد.

ثبوتی گفت: کشورهایی مانند ایران، عراق و بخش‌هایی از افغانستان و ماورألنهر در این منطقه قرار دارند. به همین دلیل، بارندگی در این مناطق طی دهه‌های اخیر کاهش یافته است. برای نمونه، تبریز، اردبیل و ارومیه ۵۰ سال پیش پرآب‌تر بودند، اما با افزایش حدود یک تا دو درجه‌ای دما، میزان بارش کاهش یافته است.

بنیانگذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با بیان اینکه توسعه سریع تکنولوژی اگرچه رفاه و پیشرفت به همراه داشته، اما پیامدهای زیست‌محیطی نیز ایجاد کرده است، عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین این تبعات، تغییر اقلیم و گرم‌شدن زمین است که مستقیماً بر منابع آبی ایران اثر گذاشته و بحران کنونی را رقم زده است.

ثبوتی گفت: ما می‌توانستیم مسائل مدیریتی کشور را سنجیده و فکر شده پیش ببریم، اما چنین نکردیم. در دوره‌ای بدون ملاحظه به متقاضیان اجازه حفر چاه عمیق داده شد، بی‌آنکه به پایان‌پذیری آب‌های زیرزمینی توجه شود. همچنین سدهای متعددی ساخته شد که مانع جریان طبیعی آب در محیط زیست گردید و در نتیجه تالاب‌ها و رودها خشک شدند.

او دریاچه ارومیه، تالاب گاوخونی اصفهان و تالاب‌های خوزستان را نمونه‌های بارز این آسیب دانست.

وی با اشاره به وضعیت مشابه در عراق افزود: فرات و دجله که همواره حیات‌بخش بین‌النهرین بودند، اکنون به دلیل سدسازی عمدتا در ترکیه و تغییر رژیم جریان آب، بخش‌های بزرگی از تالاب‌های بصره و خوزستان را خشک کرده اند.

ثبوتی تغییرات اقلیمی را دومین عامل بحران آب معرفی کرد و گفت: در سراسر دنیا دولت‌ها در پی یافتن راه‌حل‌های سازگاری با اقلیم جدید هستند، اما در ایران کمترین توجه به این موضوع شده است. ما باید بیاموزیم با کاهش بارش‌ها، چگونه خود را با منابع محدود وفق دهیم و مصرف را مدیریت کنیم.

بنیانگذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با بیان اینکه گفته می‌شود ۹۰ درصد نزولات آسمانی در کشاورزی مصرف می‌شود و تنها ۵ درصد به صنعت و ۵ درصد به مصرف خانگی اختصاص دارد، افزود: در مصرف خانگی می‌توان با انضباط و بهره‌گیری از فناوری‌های ساده مانند نصب شیرآلات هوشمند، استفاده بهینه داشت. صرفه‌جویی در شست‌وشو، حمام، مسواک زدن و استفاده از توالت‌های فرنگی کم‌مصرف، از جمله اقداماتی است که می‌تواند بخشی از بحران را کاهش دهد. اما این نیازمند نظم و فرهنگ عمومی است؛ چیزی که در جامعه ما کمتر دیده می‌شود.

وی با اشاره به آمار دقیق هواشناسی درباره کاهش نزولات آسمانی طی صد سال گذشته، اظهار کرد: آمار در شهرهایی چون زنجان، تبریز، تهران، اصفهان، یزد، کرمان، بندرعباس، سیستان و خراسان نشان می‌دهد که میزان بارش به شکل محسوسی کم شده است. سؤال اصلی این است که با این آب اندک چه باید کرد؟ پاسخ تنها در برنامه‌ریزی دقیق و عمل به توصیه‌های کارشناسان است.

ثبوتی در ادامه بر ضرورت استفاده از تجربه‌های جهانی تأکید کرد و گفت: اگر در طول ۴۵ سال گذشته از دانش و تجربه کشورهای دیگر در مدیریت آب استفاده می‌کردیم، کشور به این وضعیت دچار نمی‌شد. اما ما با دنیای پیشرفته در ستیز بوده‌ایم؛ ابزار و فناوری آن را پذیرفته‌ایم، اما همکاری علمی و فکری را رد کرده‌ایم. این رویکرد مانع بهره‌گیری از تجربه جهانی در حل بحران‌ها شده است.

بنیانگذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در درباره پیامدهای اجتماعی بحران آب هشدار داد: کاهش منابع آبی می‌تواند نارضایتی‌های عمومی، اعتراض‌ها و حتی خشونت‌های اجتماعی را به دنبال داشته باشد. اگر مدیریت کلان کشور در این زمینه تدبیر نکند، جامعه با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.

به گزارش ایسنا، چرخه هدلی یا سلول هدلی، یک گردش جوی در مقیاس بزرگ در مناطق استوایی است که با گرم شدن هوا در خط استوا و صعود آن به ارتفاعات بالا، و سپس سرد شدن و جریان یافتن آن به سمت عرض‌های جغرافیایی بالاتر و نزول هوا در عرض‌های جغرافیایی میانی و بازگشت به استوا مشخص می‌شود. این چرخه، بادهای بسامان (تجاری)، کمربند بارانی گرمسیری، و بیابان‌های کناره‌گرمسیری را ایجاد می‌کند و نقش مهمی در سیستم آب‌وهوایی زمین ایفا می‌کند.