بی‌قراری در عصر نوتیفیکیشن‌ها؛
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ، در عصر صفحه‌نمایش‌ها، سکوت جایی ندارد. نوجوانان امروز حتی وقتی گوشی را زمین می‌گذارند، ذهنشان هنوز در حال اسکرول‌کردن است؛ از اکسپلور اینستاگرام تا دنیای بی‌پایان نوتیفیکیشن‌ها. نسلی شکل گرفته که لذت را در لحظه تجربه می‌کند و بی‌قراری را در عمق جان خود حمل می‌کند. پرسش اساسی این است: چه بر سر مغز، روان و آرامش نوجوان امروز آمده است؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها، با دکتر علیرضا تبریزی، روان‌شناس کودک و نوجوان گفت‌وگو کرده‌ایم؛ او از اعتیاد پنهان نوجوانان به موبایل، از مغزی که دیگر طاقت فعالیت‌های طولانی ندارد و از والدینی می‌گوید که ناخواسته فرزندانشان را به دنیای مجازی پناه داده‌اند.
وابستگی لذت‌آور؛ اعتیاد پنهان نوجوانان به موبایل
دکتر علیرضا تبریزی، روان‌شناس کودک و نوجوان، با نگاهی دقیق به این مسئله می‌گوید:«نسل جدید بچه‌ها به‌دلیل رشد تکنولوژی و به‌ویژه در ایران، به خاطر کمبود سرگرمی‌های هیجان‌انگیز برای نوجوان‌ها یا گران بودن بسیاری از تفریحات، درگیر دنیای موبایل شده‌اند. این موبایل، اتفاقی را برایشان رقم می‌زند که به آن‌ها کمک می‌کند مدام احساس لذت کنند؛ لذت‌هایی کوتاه‌مدت و بسیار سریع.»
او توضیح می‌دهد که گشت‌وگذار در شبکه‌هایی مانند اینستاگرام و اکسپلور، باعث می‌شود نوجوانان به‌طور مداوم با آیتم‌های فوری و سرگرم‌کننده مواجه شوند و همین برایشان جذاب و لذت‌بخش است. اما این چرخه، به‌مرور عواقب نگران‌کننده‌ای دارد:«این روند در درازمدت می‌تواند موجب شود بچه‌ها به موبایل اعتیاد پیدا کنند. در تعریف اعتیاد، ما دقیقاً با چنین حالتی روبه‌رو هستیم؛ یعنی وابستگی به چیزی که بدون آن حال فرد خراب می‌شود.»
تبریزی تأکید می‌کند که این وضعیت را نمی‌توان ساده انگاشت و مقابله با آن نیازمند اقداماتی جدی و چندلایه است:«بنابراین می‌توانیم بگوییم که بچه‌ها در این شرایط معتاد به موبایل شده‌اند و باید اقدامات بسیار جدی برایشان انجام داد. البته این اقدامات باید چندجانبه باشد. چنین نیست که فقط روی خود بچه‌ها کار کنیم و مسئله‌شان حل‌وفصل شود.»
دوپامین‌های کوتاه‌عمر و مغزی که حوصله ندارد
تبریزی در تحلیل تأثیر حضور مداوم نوجوانان در فضای آنلاین می‌گوید:«جدا از اینکه مغز در حال رشد است، اتفاقی که می‌افتد این است که وقتی بچه‌ها مدام با گوشی‌هایشان بازی می‌کنند، سیستم دوپامین مغز شروع به ترشح مداوم می‌کند. ما در مغز انتقال‌دهنده‌های عصبی داریم؛ چیزی شبیه به هورمون‌ها که در خون ترشح می‌شوند، با این تفاوت که در مغز عمل می‌کنند. انتقال‌دهنده عصبی دوپامین وظیفه‌اش تولید لذت برای ماست.»
این روان‌شناس کودک و نوجوان ادامه می‌دهد:«بازی کردن با موبایل و رفتن در شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود که برای بچه‌ها دوپامین به‌طور مداوم ترشح شود. وقتی این دوپامین به‌صورت خرد و پی‌درپی و با تحریک‌های کوتاه‌مدت مثل یک پست یک‌دقیقه‌ای، یک استوری یا یک ریلز بسیار کوتاه ترشح می‌شود، عملاً مغز شرطی می‌شود که هر چیز لذت‌بخشی باید کوتاه‌مدت باشد.»
مغزی که دیگر طاقت طولانی‌ها را ندارد
به گفته تبریزی، همین الگو در طراحی شبکه‌های اجتماعی نیز دیده می‌شود:«شما می‌بینید که در شبکه‌هایی مثل اینستاگرام، مدام زمان محتواها را کوتاه‌تر می‌کنند؛ استوری سی‌ثانیه‌ای، پست یک‌دقیقه‌ای یا سه‌دقیقه‌ای. نتیجه این روند در درازمدت، مغزی است که دیگر حوصله آیتم‌های طولانی را ندارد.»
او تأکید می‌کند که این پدیده تنها محدود به نوجوانان نیست:«برای همین است که امروز می‌بینید نه‌فقط نوجوانان، بلکه بسیاری از بزرگسالان هم دیگر حوصله خواندن کتاب ندارند. بسیاری از ناشران در حال ورشکستگی‌اند، چون آدم‌ها ترجیح می‌دهند با یک پست کوتاه اینستاگرامی، همه اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند.»
تبریزی در پایان خاطرنشان می‌کند:«همین اتفاق در مغز نوجوانان نیز می‌افتد. علاقه‌شان به کتاب‌خواندن، فعالیت‌های طولانی‌مدت و تلاش‌های مستمر کاهش پیدا می‌کند، چون مغزشان به دریافت پاداش‌های سریع عادت کرده است. این یعنی مغزی که به جای عمق، سرعت را انتخاب کرده و در ترافیک دوپامین گرفتار مانده است.»
تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر شکل‌گیری هویت نوجوانان
تبریزی در پاسخ به این پرسش که آیا شبکه‌های اجتماعی صرفاً ابزار سرگرمی‌اند یا به‌تدریج به محیطی برای شکل‌دهی شخصیت نوجوان تبدیل شده‌اند، توضیح می‌دهد: «قطعاً شبکه‌های اجتماعی فقط ابزار تفریح نیستند؛ شاید در ابتدا با هدف سرگرمی طراحی شده باشند، اما در درازمدت اثرات عمیقی بر شخصیت و نگاه افراد می‌گذارند.»
او می‌گوید: «وقتی تمام مراودات نوجوان در شبکه‌های اجتماعی، دیدن بلاگرهایی است که زندگی‌های لوکس و لاکچری دارند، به مرور زمان این ذهنیت در او شکل می‌گیرد که دیگران بهتر از او هستند و خودش در مقایسه احساس کمبود می‌کند. در روان‌شناسیِ تحلیل رفتار متقابل، این وضعیت را نگاه از موضع “من خوب نیستم و دیگران خوبند” می‌نامیم؛ نگاهی که می‌تواند پایه‌گذار ضعف عزت‌نفس و نارضایتی عمیق در نوجوان شود.»
دنیای مجازی به‌جای اجتماع واقعی
تبریزی با اشاره به ابعاد چندگانه وجود انسان می‌گوید: «انسان موجودی است زیستی، روانی و اجتماعی؛ یعنی هم عوامل بیولوژیک، هم مسائل روان‌شناختی و هم شرایط اجتماعی بر او تأثیر می‌گذارند. امروز شبکه‌های اجتماعی عملاً جایگزین اجتماع واقعی شده‌اند و نوجوانان در این فضا رشد و هویت خود را تجربه می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «اگر نوجوان در این فضا صفحاتی را دنبال کند که مملو از محتوای غم‌انگیز و افسرده‌کننده است، احتمال زیادی دارد با همان فضا هم‌ذات‌پنداری کند و خود نیز افسرده‌تر شود. ازاین‌رو، تنوع در ارتباطات مجازی برای سلامت روان نوجوان ضروری است.»
آموزش، بهترین راه‌حل در عصر مجازی
این روان‌شناس تأکید می‌کند: «نمی‌توان شبکه‌های اجتماعی را حذف کرد یا نوجوان را از آن جدا ساخت؛ بلکه باید آموزش داد تا بتواند در این فضا انتخاب‌گر و تحلیل‌گر باشد. باید به نوجوان یاد داد گروه‌ها و صفحات متنوعی را دنبال کند، با عقاید مختلف آشنا شود و ذهن تحلیلی خود را تقویت کند. در این صورت، زود قضاوت نمی‌کند، به خود برچسب نمی‌زند و از آسیب‌های فضای مجازی در امان می‌ماند.»
بازگرداندن آرامش به زندگی نوجوانان
تبریزی با اشاره به ریشه‌های پنهان اعتیاد نوجوانان به تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: «در بسیاری از موارد، وابستگی نوجوانان به فضای مجازی در واقع نوعی فرار از موقعیت‌های ناخوشایند زندگی واقعی است. آنچه ما به عنوان درمانگر مشاهده می‌کنیم، این است که نوجوانان غالباً برای فرار از والدینی که نحوه ارتباط صحیح با آن‌ها را نمی‌دانند، به گوشی پناه می‌برند. بسیاری از والدین آموزش ندیده‌اند که چگونه باید با فرزند نوجوان خود رفتار کنند، چگونه گفت‌وگو کنند یا چگونه به او گوش بسپارند.»
او ادامه می‌دهد: «در چنین شرایطی، تلفن همراه برای نوجوان تبدیل به تنها ابزار آرامش می‌شود؛ وسیله‌ای برای فاصله گرفتن از قضاوت‌ها، مشاجرات یا فشارهای درونی خانه. نوجوان احساس می‌کند در فضای مجازی کمتر کنترل می‌شود و می‌تواند خودش باشد، حتی اگر این احساس آرامش، موقتی و سطحی باشد.»
تبریزی تأکید می‌کند: «اگر قرار است آرامش به زندگی نوجوان امروز بازگردد، باید از خانواده آغاز کرد. والدین باید یاد بگیرند چگونه ارتباط مؤثر، محترمانه و همدلانه با فرزندشان برقرار کنند. تنها در این صورت است که نوجوان دیگر نیازی به فرار از خانه و پناه بردن به گوشی نخواهد داشت و آرامش را در روابط واقعی و درون خانواده تجربه خواهد کرد.»
راهکارهای والدین برای کاهش وابستگی نوجوانان به فضای مجازی
تبریزی با تأکید بر ضرورت نگاه خلاقانه و جایگزین‌سازی مثبت در مواجهه با وابستگی نوجوانان به تلفن همراه می‌گوید: «والدین باید ابتدا از خود بپرسند اگر امروز از فرزندشان بخواهند گوشی را کنار بگذارد، چه جایگزین جذابی برای او دارند؟ این پرسش بسیار مهم است، زیرا نوجوان تنها زمانی از گوشی فاصله می‌گیرد که در زندگی واقعی نیز چیزی برای لذت بردن و هیجان تجربه کردن داشته باشد.»
او ادامه می‌دهد: «پدر و مادر باید بدانند چه چیزهایی فرزندشان را خوشحال می‌کند، چه تفریحاتی را دوست دارد و از چه نوع ارتباطی احساس رضایت می‌کند. آگاهی از زبان عشق نوجوان، یعنی شیوه‌ای که از طریق آن احساس محبت و توجه را دریافت می‌کند، می‌تواند در کاهش وابستگی به فضای مجازی بسیار مؤثر باشد. وقتی والدین بتوانند با او گفت‌وگو کنند، برنامه‌های تفریحی مشترک داشته باشند و ارتباط مؤثری برقرار کنند، زمینه برای کنترل طبیعی و غیرتحمیلی استفاده از تلفن همراه فراهم می‌شود.»
تبریزی می‌افزاید: «پس از شکل‌گیری این ارتباط، والدین می‌توانند درباره زمان استفاده از گوشی با نوجوان وارد گفت‌وگو شوند و چارچوب‌هایی را به‌صورت توافقی تعیین کنند. در جلسات آموزشی به والدین می‌گوییم که با فرزندشان بر اساس خروجی‌ها توافق کنند، نه با محدودیت‌های مطلق. برای مثال می‌توانند بگویند: اگر نمراتت در این حد باشد یا عملکردت در مدرسه مطلوب باشد، زمان استفاده از گوشی افزایش می‌یابد یا برعکس. این روش، برخلاف شیوه‌های دیکتاتورمآبانه، بر پایه تعامل، مسئولیت‌پذیری و احترام متقابل استوار است و باعث می‌شود نوجوان قوانین را بپذیرد نه اینکه در برابر آن‌ها مقاومت کند.»
برچسب ها :اعتیاد پنهان نسل موبایل ، اکسپلور اینستاگرام ، روان‌شناس کودک و نوجوان ، عصر صفحه‌نمایش‌ها ، موج‌های دوپامین ، نوتیفیکیشن‌ها
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰