بررسی ادعای روزنامه «اسرار» درباره بحران آب در ایران

سرویس راستی آزمایی، پایگاه تحلیلی_خبری رواج۲۴؛ اخیراً روزنامه «اسرار» در گزارشی مدعی شده که ایران در آستانه کمبود مطلق آب قرار دارد، سرانه آب تجدیدپذیر به حدود ۸۵۰ مترمکعب برای هر ایرانی کاهش یافته و نیمی از چاه‌های کشور غیرمجاز هستند. برای بررسی درستی این ادعاها، داده‌های رسمی وزارت نیرو و نهادهای بین‌المللی تا سال آبی ۱۴۰۴ مورد بررسی قرار گرفته است.

ایران در آستانه کمبود مطلق آب

مطابق تعریف سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، کمبود مطلق آب زمانی است که سرانه منابع تجدیدپذیر کمتر از ۵۰۰ مترمکعب در سال به ازای هر نفر باشد. بررسی آمار رسمی نشان می‌دهد ایران به این مرحله نزدیک شده است. منابع آب تجدیدپذیر کشور طی دهه‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته و برداشت از سفره‌های زیرزمینی بیش از توان طبیعی آن‌هاست. کارشناسان معتقدند حدود سه‌چهارم مساحت کشور با درجات مختلف تنش آبی روبه‌رو است و دشت‌های مرکزی ایران از جمله تهران، اصفهان و کرمان بیشترین فشار را تحمل می‌کنند. در ۴۲۲ دشت از مجموع ۶۰۹ دشت کشور، برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی موجب فرونشست زمین شده و در برخی مناطق میزان نشست سالانه به حدود یک متر می‌رسد. این روند از اوایل دهه ۱۳۸۰ شدت گرفته و کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پیاپی آن را تشدید کرده است.

کاهش سرانه آب تجدیدپذیر تا ۸۵۰ مترمکعب

ادعای دوم روزنامه اسرار درباره کاهش سرانه آب در کشور نیز بر پایه آمار رسمی قابل تأیید است. منابع آب تجدیدپذیر ایران حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود و با در نظر گرفتن جمعیت فعلی نزدیک به ۹۴ میلیون نفر، سرانه هر فرد به حدود ۸۵۰ مترمکعب در سال رسیده است. در دهه ۱۳۳۰ این رقم حدود ۶۸۰۰ مترمکعب بود و در سال ۲۰۲۰ به ۱۳۰۰ مترمکعب کاهش یافت.

تداوم روند فعلی می‌تواند تا پایان دهه جاری، سرانه آب را به سطح بحران مطلق نزدیک کند.

دلایل این کاهش روشن است، برداشت بی‌رویه در بخش کشاورزی که بیش از ۹۰ درصد مصرف آب کشور را شامل می‌شود، تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دما در حدود ۱.۶ درجه طی نیم قرن گذشته و همچنین رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی. وزارت نیرو طی سال‌های اخیر برنامه‌هایی برای تعادل‌بخشی منابع زیرزمینی و افزایش ظرفیت تصفیه و بازچرخانی پساب اجرا کرده و انتظار می‌رود ظرفیت تصفیه تا پایان سال آبی ۱۴۰۴ به حدود ۱۳۱ میلیون مترمکعب برسد. با وجود این، کارشناسان تأکید دارند که بدون تغییر الگوی مصرف در بخش کشاورزی و شهری، این اقدامات اثر پایداری نخواهد داشت.

نیمی از چاه‌های کشور غیرمجاز هستند

سومین ادعای روزنامه اسرار مبنی بر غیرمجاز بودن نیمی از چاه‌های آب کشور نیز با داده‌های رسمی هم‌خوانی دارد. در حال حاضر حدود یک‌میلیون حلقه چاه در کشور وجود دارد که نزدیک به نیمی از آن‌ها بدون مجوز فعالیت می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد برداشت غیرمجاز از این چاه‌ها سالانه بین ۱۵ تا ۲۵ میلیارد مترمکعب است که بخش بزرگی از افت منابع زیرزمینی را رقم می‌زند. همین برداشت‌ها عامل اصلی فرونشست زمین در بیش از ۳۵۰ دشت کشور محسوب می‌شود. از سال ۱۳۹۴ تاکنون بیش از چهل‌هزار چاه غیرمجاز مسدود شده، اما با وجود صدها هزار چاه فعال دیگر، روند کنترل برداشت بسیار کند پیش می‌رود.

جمع‌بندی

بنابراین بررسی داده‌ها نشان می‌دهد تحلیل داده‌های رسمی نشان می‌دهد هر سه ادعای مطرح‌شده از سوی روزنامه اسرار روزنامه «اسرار» درباره بحران آب در ایران بر پایه واقعیت‌های آماری استوار بوده و با ادامه روند فعلی رسیدن سرانه آب کشور به به زیر ۵۰۰ مترمکعب دور از ذهن نیست.

/// انتهای پیام