بررسی ادعای سقوط و تثبیت روبل روسیه پس از جنگ اوکراین

سرویس راستی‌آزمایی، پایگاه تحلیلی_خبری رواج۲۴؛ روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی مدعی شده است که پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، روبل روسیه با شوک شدیدی مواجه شد و ارزش آن به سرعت سقوط کرد.

طبق این گزارش، ارزش هر دلار آمریکا از حدود ۷۵ روبل به ۱۳۰ روبل رسید و تورم به بیش از ۱۷ درصد افزایش یافت. تحریم‌های گسترده غربی بر سیستم بانکی و صادرات انرژی روسیه این سقوط را تشدید کرد. در پاسخ، بانک مرکزی روسیه نرخ بهره را از ۹.۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش داد، کنترل‌های سرمایه را اعمال کرد و شرکت‌های صادرکننده را ملزم به فروش ۸۰ درصد ارز خارجی در بازار داخلی نمود.

این اقدامات جریان نقدینگی را محدود و از فرار سرمایه جلوگیری کرد. در ماه‌های بعد، روبل تثبیت و تقویت شد، به طوری که در تابستان ۲۰۲۲ به کمتر از ۶۰ روبل رسید. همچنین، افزایش قیمت نفت به دلیل جنگ، درآمدهای روسیه را بالا برد و به تقویت روبل کمک کرد. نرخ بهره تدریجاً کاهش یافت و تا پایان ۲۰۲۲ به ۷.۵ درصد رسید، با هدف تورمی ۴ درصد. در ۲۰۲۳، روبل پایدار ماند با میانگین ۸۵ روبل به ازای هر دلار، علی‌رغم تحریم‌های جدید بر نفت و گاز، که با تجارت با چین و هند تعدیل شد.

در ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، کسری بودجه حدود ۱.۹ درصد GDP، تورم بالای ۸ درصد و افزایش نرخ بهره به ۱۶ درصد مشاهده شد. ارزش روبل در نیمه اول ۲۰۲۵ به بالای ۹۰ روبل رسید اما با مداخلات تثبیت گردید. نظام ارزی شناور حفظ شد و اقتصاد روسیه رشد حدود ۲ درصدی را تجربه کرد. روزنامه همچنین مدعی است که تورم واقعی ممکن است دو رقمی باشد، اما بانک مرکزی پیش‌بینی ۴.۵ درصدی دارد. در نهایت، مقایسه با ایران نشان می‌دهد روسیه با اقتصاد متنوع‌تر (GDP بیش از ۲ تریلیون دلار) و ذخایر ارزی بالا، روبل را حفظ کرد، در حالی که ایران نتوانست ارزش ریال را ثابت نگه دارد.

این ادعاها جریان وضعیت اقتصادی روسیه را در برابر تحریم‌ها برجسته می‌کند و بر انعطاف‌پذیری روبل تأکید دارد. حالا بر اساس بررسی‌های خبرنگار رواج ۲۴، این ادعاها را با داده‌های معتبر ارزیابی می‌کنیم.

بررسی داده‌های اقتصادی روسیه بر اساس منابع معتبر

بر اساس داده‌های موجود، ادعای روزنامه در مورد شوک اولیه به روبل درست است. نرخ ارز USD/RUB در فوریه ۲۰۲۲ حدود ۷۵ روبل بود و در مارس همان سال به پیک ۱۵۰ روبل رسید، که بالاتر از ۱۳۰ روبل ادعایی است. این سقوط به دلیل تحریم‌های غربی، از جمله قطع دسترسی به SWIFT و مسدود کردن ذخایر ارزی، رخ داد. تورم نیز به ۱۷.۸۳ درصد در ۲۰۲۲ رسید، که با ادعای بیش از ۱۷ درصد هم‌خوانی دارد. بانک مرکزی روسیه بلافاصله نرخ بهره را به ۲۰ درصد افزایش داد و کنترل‌های سرمایه را اعمال کرد، از جمله الزام صادرکنندگان به فروش بخش عمده‌ای از درآمد ارزی (۴۰-۷۰ درصد در مراحل مختلف). این سیاست‌ها به جلوگیری از فرار سرمایه کمک کرد و روبل را تثبیت نمود.

تثبیت و تقویت روبل در ۲۰۲۲-

۲۰۲۳

پس از اقدامات اولیه، روبل تقویت شد. در تابستان ۲۰۲۲، نرخ به کمتر از ۶۰ روبل رسید، که با ادعای روزنامه مطابقت دارد. افزایش قیمت نفت و درآمدهای صادراتی نقش کلیدی داشت. نرخ بهره تدریجاً کاهش یافت و تا پایان ۲۰۲۲ به ۷.۵ درصد رسید. در ۲۰۲۳، میانگین نرخ حدود ۸۵ روبل بود، با نوساناتی ناشی از تحریم‌های جدید بر نفت، اما تجارت با شرکای شرقی مانند چین (افزایش ۲۶ درصدی) و هند (با تخفیف نفت) اثرات را تعدیل کرد. عملیات بازار باز بانک مرکزی، از جمله خرید اوراق قرضه، نقدینگی را مدیریت کرد. رشد GDP در این دوره مثبت بود و اقتصاد از رکود عمیق اجتناب کرد.

تحولات پیچیده در ۲۰۲۴-۲۰۲۵

در ۲۰۲۴-۲۰۲۵، وضعیت پیچیده‌تر شد. کسری بودجه در نیمه اول ۲۰۲۵ به ۱.۷ درصد GDP رسید، که نزدیک به ۱.۹ درصد ادعایی است و عمدتاً به دلیل هزینه‌های بالای جنگ (دفاع ملی ۶.۳ درصد GDP). تورم به بالای ۸ درصد (۸.۱ درصد در آگوست ۲۰۲۵) رسید و پیش‌بینی پایان کوارتر ۷.۲ درصد است. نرخ بهره برای مهار تورم افزایش یافت و در سپتامبر ۲۰۲۵ به ۱۷ درصد رسید، که با ادعای ۱۶ درصد نزدیک است. ارزش روبل در نیمه اول ۲۰۲۵ به بالای ۹۰ روبل (تا ۸۵-۱۰۰) رفت اما با مداخلات ارزی و فروش نفت تخفیفی تثبیت شد و اکنون حدود ۸۱.۷۶ روبل است. رشد GDP در ۲۰۲۴ حدود ۴ درصد و در ۲۰۲۵ حدود ۱-۲ درصد پیش‌بینی می‌شود. نظام ارزی شناور با مداخلات گزینشی حفظ شده و اقتصاد رشد مثبت را نگه داشته است.

ذخایر ارزی روسیه نیز انعطاف‌پذیری نشان می‌دهد، با حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در ۲۰۲۴-۲۰۲۵، که شامل ذخایر طلا و ارز خارجی است. در مورد تورم، برخی منتقدان نرخ واقعی را دو رقمی می‌دانند، اما داده‌های رسمی نشان‌دهنده کاهش به زیر ۱۰ درصد است، با پیش‌بینی بلندمدت ۴.۷ درصد در ۲۰۲۶.

مقایسه با وضعیت اقتصادی ایران

روزنامه دنیای اقتصاد روسیه را با ایران مقایسه می‌کند و مدعی است که روسیه با اقتصاد بزرگ‌تر (GDP بیش از ۲ تریلیون دلار) و وابستگی کمتر به نفت، موفق به حفظ روبل شد، در حالی که ایران نتوانست. این ادعا درست است. GDP روسیه در ۲۰۲۴ حدود ۲.۰۶ تریلیون دلار است، در مقابل حدود ۴۰۰ میلیارد دلار ایران. نرخ USD/IRR از حدود ۲۷۰,۰۰۰ ریال در ۲۰۲۲ به حدود ۴۲۰,۰۰۰ ریال رسمی (و بالاتر در بازار آزاد) در ۲۰۲۵ سقوط کرده، نشان‌دهنده贬ش شدید. روسیه با سیاست‌های سریع مانند افزایش نرخ بهره و کنترل ارز، انعطاف‌پذیری نشان داد، اما ایران با وابستگی شدید به نفت و ذخایر کمتر (حدود ۱۰۰ میلیارد دلار)، چالش‌های بیشتری داشت.

نتیجه‌گیری

بر اساس بررسی‌های خبرنگار رواج ۲۴ و داده‌های استخراج‌شده از منابع معتبر مانند Trading Economics، Reuters، Statista و IMF، ادعاهای روزنامه دنیای اقتصاد عمدتاً درست و دقیق هستند. شوک اولیه، اقدامات بانک مرکزی، تثبیت روبل و انعطاف‌پذیری در برابر تحریم‌ها با واقعیت‌ها هم‌خوانی دارد، هرچند برخی جزئیات مانند پیک دقیق نرخ ارز (۱۵۰ به جای ۱۳۰) یا نرخ بهره اخیر (۱۷ درصد به جای ۱۶ درصد) تفاوت جزئی دارند.

مقایسه با ایران نیز معتبر است و نشان می‌دهد ساختار اقتصادی متنوع روسیه عامل کلیدی موفقیت بوده است.

///انتهای پیام