بررسی ادعای رشد شدید نقدینگی

سرویس اقتصادی، پایگاه تحلیلی‌ـ‌خبری رواج۲۴؛ روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی با عنوان «موتور دولتیِ پول پرقدرت» مدعی شده است که دولت با افزایش بی‌سابقه بدهی خود به بانک مرکزی، باعث جهش در پایه پولی و نقدینگی شده و این وضعیت می‌تواند یک هشدار جدی برای تورم ماه‌های آینده باشد.

طبق ادعای این روزنامه، نرخ رشد نقدینگی در مرداد ۱۴۰۴ به ۳۶.۶ درصد رسیده، رقمی که بیشترین مقدار در سه سال اخیر است. همچنین پایه پولی نیز با ثبت ۳۱.۵ درصد رشد در بالاترین سطح ۲۰ ماه اخیر قرار گرفته است.

این گزارش تأکید کرده یکی از اصلی‌ترین عوامل این رشد، افزایش ۱۰۰ درصدی بدهی دولت به بانک مرکزی بوده، یعنی بدهی‌ای که از حدود ۳۳۲ همت در مرداد پارسال به حدود ۶۶۰ همت رسیده است. موضوع ۲۷۵ همت تنخواه دریافتی دولت در نیم‌سال نخست و تأثیر رشد دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز از دیگر محورهای این ادعاست. دنیای اقتصاد همچنین نوشته که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی کاهش یافته و این بخش اثر کاهنده بر پایه پولی داشته است.

در این گزارش به سراغ گزارش‌های رسمی بانک مرکزی و داده‌های موجود رفته‌ایم تا وضعیت واقعی متغیرهای اقتصادی مشخص شود.

اصلاً نقدینگی یعنی چه و چرا مهم است؟

پیش از اینکه وارد بررسی صحت ادعا شویم، لازم است مفهوم نقدینگی را روشن کنیم. نقدینگی مجموع پول در جریان و سپرده‌های بانکی است، یعنی تمام دارایی‌هایی که مردم، شرکت‌ها و مؤسسات مالی می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن وارد خرید کالا و خدمات کنند.

وقتی نقدینگی سریع و بدون تناسب با قدرت تولید کشور رشد کند، پولِ بیشتری وارد بازار می‌شود، اما تعداد کالا و خدمات تغییری نمی‌کند. نتیجه طبیعی این وضعیت، افزایش قیمت‌ها و بالا رفتن نرخ تورم است. در واقع اقتصاددان‌ها می‌گویند: «رشد نقدینگی اگر با رشد تولید همراه نباشد، دیر یا زود خودش را در تورم تخلیه می‌کند.»

به تعبیر ساده‌تر، اگر نقدینگی مثل آب باشد، اقتصاد مثل یک استخر محدود است؛ هر چه آب بیشتری داخل این استخر بریزید، سطح آب بالا می‌آید و در اقتصاد هم سطح قیمت‌ها بالا می‌رود.

داده‌های رسمی چه ‌می‌گویند؟

بررسی داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد بخش اول ادعای روزنامه، یعنی نرخ رشد ۳۶.۶ درصدی نقدینگی، کاملاً درست است. در گزارش رسمی مرداد ۱۴۰۴ همین عدد ثبت شده و این رقم بالاترین سطح از شهریور ۱۴۰۱ تاکنون است.

ادعای رشد ۳۱.۵ درصدی پایه پولی نیز دقیقاً با گزارش بانک مرکزی مطابقت دارد؛ رقمی که بیشترین سطح ۲۰ ماه اخیر محسوب می‌شود و به‌دلیل نقش مستقیم پایه پولی در شکل‌گیری تورم، اهمیت ویژه‌ای دارد.

بخش مهم دیگر ادعای روزنامه این بود که بدهی دولت به بانک مرکزی در یک سال، دو برابر شده است. اعداد رسمی هم همین را نشان می‌دهد: بدهی دولت از حدود ۳۳۲ همت در مرداد ۱۴۰۳ به حدود ۶۶۰ همت در مرداد امسال رسیده، یعنی تقریباً رشد ۱۰۰ درصدی.

موضوع ۲۷۵ همت تنخواه دولت در نیم‌سال نخست نیز در گزارش‌های رسمی تأیید شده و هرچند طبق قانون باید تا پایان سال تسویه شود، اما در کوتاه‌مدت باعث افزایش پایه پولی شده است.

در بخش دیگر ادعا، روزنامه نوشته بود که رشد دارایی‌های خارجی بانک مرکزی عامل مثبت رشد پایه پولی است. آمار رسمی نشان می‌دهد این عامل سهم ۱۷.۴ درصدی در افزایش پایه پولی دارد و این بخش ادعا نیز کاملاً درست است. همچنین کاهش ۲۵.۱ درصدی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، دقیقاً در داده‌های گزارش مرداد وجود دارد و تأثیر کاهشی بر پایه پولی داشته است.

مرکز آمار به‌طور مستقیم اطلاعات پولی ارائه نمی‌دهد، اما تورم نقطه‌به‌نقطه مرداد ۱۴۰۴ را ۳۱.۴ درصد اعلام کرده، رقمی که با هشدار تورمی ناشی از رشد نقدینگی و پایه پولی هم‌جهت است.

داده‌های بین‌المللی ( IMF و بانک جهانی)

علاوه بر این، برآوردهای نهادهای بین‌المللی نیز با این تحلیل هم‌خوانی دارد. صندوق بین‌المللی پول، تورم ایران در سال ۲۰۲۵ را ۴۲.۴ درصد و رشد اقتصادی را ۰.۶ درصد پیش‌بینی کرده و بانک جهانی نیز رشد اقتصادی سال آینده ایران را ۱.۷ درصد منفی برآورد کرده و نسبت به رشد بالای پول در اقتصاد هشدار داده است.

جمع‌بندی

بنابراین نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد ادعای دنیای اقتصاد درباره افزایش کم‌سابقه نقدینگی و پایه پولی، رشد شدید بدهی دولت، دریافت ۲۷۵ همت تنخواه و آثار تورمی این روند، به‌طور کامل با داده‌های رسمی هم‌خوانی دارد.

رشد همزمان پایه پولی و نقدینگی همراه با افزایش بدهی دولت، یک الگوی شناخته‌شده برای ایجاد فشار تورمی در اقتصاد بوده، فشاری که نشانه‌های آن در تورم نقطه‌به‌نقطه مرداد نیز قابل مشاهده است. بنابراین ادعای این روزنامه، با واقعیت‌های اقتصاد ایران مطابقت کامل دارد.

///انتهای پیام