بررسی ادعای دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت درباره وضعیت جمعیتی ایران

سرویس راستی‌آزمایی، پایگاه تحلیلی–خبری رواج۲۴؛ اخیراً صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت، در اظهاراتی اعلام کرده است که نرخ رشد جمعیت ایران به حدود نیم درصد کاهش یافته و نرخ باروری کشور به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده است.

وی در عین حال از کاهش سقط‌های غیرقانونی، افزایش تمایل به فرزند سوم و کوتاه‌تر شدن فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول به‌عنوان نشانه‌هایی امیدوارکننده یاد کرده؛ حتی در استان‌های شمالی که کمترین نرخ باروری و بالاترین سطح سالمندی را دارند. این ادعاها به استناد گزارش‌های رسمی مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال مطرح شده است. در ادامه، هر بخش از این ادعاها با داده‌های رسمی داخلی بررسی می‌شود.

کاهش نرخ رشد جمعیت به حدود نیم درصد

بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت کشور در سال ۱۴۰۴ در بازه ۰.۵ تا ۰.۶ درصد قرار دارد؛ رقمی که پایین‌ترین سطح ثبت‌شده در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود و ادامه روند کاهشی آغازشده از دهه ۱۳۹۰ را تأیید می‌کند. بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، در صورت تداوم این روند، نرخ رشد جمعیت ایران تا حوالی سال ۱۴۱۵ به صفر نزدیک خواهد شد؛ موضوعی که بارها در گزارش‌های رسمی و هشدارهای جمعیت‌شناسان مورد تأکید قرار گرفته است.

رسیدن نرخ باروری به پایین‌ترین سطح تاریخی

داده‌های مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نرخ باروری کل کشور در سال ۱۴۰۴ به حدود ۱.۵ فرزند به ازای هر زن رسیده است. این رقم که فاصله معناداری با سطح جانشینی جمعیت (۲.۱ فرزند) دارد، پایین‌ترین سطح تاریخی نرخ باروری در ایران محسوب می‌شود؛ در حالی که این شاخص در دهه‌های گذشته حتی به بیش از ۶ فرزند نیز می‌رسید. افت مداوم باروری یکی از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر آینده ساختار جمعیتی کشور ارزیابی می‌شود.

کاهش سقط‌های غیرقانونی

بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، آمار سقط جنین عمدی یا غیرقانونی در سال‌های اخیر کاهش محسوسی داشته است. طبق این داده‌ها، تعداد سقط‌های عمدی حدود ۵۰ درصد کاهش یافته و از حدود ۵۳۰ هزار مورد در سال به سطح پایین‌تری رسیده است. همچنین، آمار روزانه سقط جنین از حدود هزار مورد به نزدیک ۷۰۰ مورد کاهش یافته که از منظر سیاست‌های جمعیتی به‌عنوان یک تغییر قابل توجه ارزیابی می‌شود.

افزایش تمایل به فرزند سوم

داده‌های رسمی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تمایل خانوارها به داشتن فرزند سوم افزایش یافته است. بر اساس این آمار، میزان تمایل به فرزند سوم حدود ۹ درصد رشد داشته و سهم خانواده‌هایی که به تولد فرزند سوم فکر می‌کنند از حدود ۱۸ درصد به نزدیک ۲۷ درصد رسیده است. همچنین گزارش‌ها از رشد حدود ۵۰ درصدی الگوی تولد فرزند سوم حکایت دارد که می‌تواند نشانه‌ای از تغییر تدریجی نگرش‌ها در بخشی از جامعه باشد.

کوتاه‌تر شدن فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول

گزارش‌های سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد میانگین فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول کاهش یافته و به حدود ۴.۵ سال رسیده است؛ در حالی که این فاصله در سال‌های گذشته بین ۵ تا ۶ سال برآورد می‌شد. کاهش این فاصله، از منظر جمعیت‌شناسان، می‌تواند یکی از نشانه‌های بهبود نسبی رفتارهای باروری، به‌ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی مشترک تلقی شود.

وضعیت استان‌های شمالی؛ کم‌باروری و سالمندی بالا

بررسی داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد استان‌های گیلان و مازندران همچنان پایین‌ترین نرخ باروری کشور را دارند؛ به‌طوری‌که نرخ باروری در این استان‌ها حدود ۱.۰ تا ۱.۲ فرزند برآورد شده است. این دو استان در عین حال بالاترین سطح سالمندی جمعیت را نیز ثبت کرده‌اند. با این حال، برخی گزارش‌ها از کاهش فاصله فرزندآوری و تغییرات محدود در الگوی جمعیتی این استان‌ها خبر می‌دهند که از سوی برخی کارشناسان به‌عنوان نشانه‌های اولیه امیدواری مطرح می‌شود.

جمع‌بندی

بنابراین بررسی داده‌های رسمی نشان می‌دهد ادعاهای مطرح‌شده از سوی دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت با آمارهای موجود همخوانی دارد. نرخ رشد جمعیت کشور به حدود ۰.۵ تا ۰.۶ درصد کاهش یافته، نرخ باروری به حدود ۱.۵ فرزند رسیده و در پایین‌ترین سطح تاریخی قرار دارد.

همزمان، کاهش حدود ۵۰ درصدی سقط‌های غیرقانونی، افزایش تمایل به فرزند سوم، کوتاه‌تر شدن فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول و وضعیت خاص استان‌های شمالی، تصویری دوگانه از آینده جمعیتی ایران ترسیم می‌کند؛ روندی کاهشی همراه با نشانه‌هایی محدود از تغییر رفتار جمعیتی.

///انتهای پیام