راهکارهای خلاقانه ونزوئلا برای بقا و دور زدن فشارها

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا ،در هفته‌های اخیر، روابط میان ایالات متحده و ونزوئلا بار دیگر به نقطه اوج خود رسیده است. پس از آنکه ارتش آمریکا چند قایق غیرنظامی را در دریای کارائیب هدف قرار داد، واشنگتن اکنون از احتمال گسترش عملیات نظامی در خاک ونزوئلا سخن می‌گوید؛ اقدامی که می‌تواند منطقه را وارد بحرانی تازه کند.

دولت ترامپ این تحرکات را بخشی از «مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر» می‌خواند، اما بسیاری از ناظران در آمریکای لاتین آن را بهانه‌ای برای مداخله و فشار سیاسی بر کاراکاس می‌دانند. در مقابل، دولت نیکلاس مادورو رئیس جمهوری ونزوئلا این حملات را مصداق آشکار تجاوز و نقض حاکمیت ملی خوانده و اتحاد منطقه‌ای در برابر تهدیدهای خارجی را خواستار شده است. موج محکومیت از سوی کلمبیا، برزیل و سایر کشورهای آمریکای جنوبی نیز نشان می‌دهد که نگاه عمومی منطقه بیش از هر زمان دیگری نسبت به سیاست‌های تهاجمی واشنگتن بدبین است.

در ادامه به اقدامات آمریکا علیه ونزوئلا و پاسخ متقابل این کشور به مداخلات کاخ سفید پرداخته‌ایم که طی چند بخش منتشر خواهد شد. بخش اول و دوم و سوم از این گزارش پیشتر منتشر شده است.

اقدامات اقتصادی و مالی متقابل

در شرایط تشدید تحریم‌های ایالات متحده، ونزوئلا در سال ۲۰۲۵ همچنان به اجرای راهکارهای خلاقانه اقتصادی ادامه داد تا ضمن حفظ بقا، سازوکار تحریم‌ها را دور بزند. هدف اصلی، تداوم صادرات نفت بود. پس از لغو مجوز فعالیت شرکت «شورون»، ونزوئلا به‌طور کامل به فروش پنهانی نفت از طریق واسطه‌ها روی آورد.

شرکت نفت دولتی این کشور با کمک ایران و برخی کشورها از انتقال محموله بین کشتی‌ها و ناوگان موسوم به «ناوگان تاریک» استفاده کرد تا نفت خام ونزوئلا را به خریداران مایل در چین و دیگر کشورها منتقل کند. هرچند حجم این معاملات اندک و تخفیف‌ها سنگین بود، اما درآمدی محدود ایجاد می‌کرد. کاراکاس همچنین مبادله نفت با کالا را گسترش داد؛ برای مثال، محموله‌های بیشتری از نفت سنگین به کوبا و نیکاراگوئه در ازای غذا، دارو و حمایت سیاسی فرستاد.

برای مقابله با انزوای مالی، ونزوئلا به سامانه‌های پرداخت جایگزین تکیه کرد. مبادلات مالی به‌طور فزاینده با یوان چین، روبل روسیه یا درهم امارات انجام می‌شد تا از مسیر دلار دور بماند. دولت همچنین استفاده از رمزارز را ترویج کرد؛ پروژه ارز دیجیتال «پترو» را که با نفت پشتیبانی می‌شود دوباره فعال کرد و گزارش‌هایی وجود داشت که از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌های بانکی در برخی معاملات استفاده می‌شد. فروش طلا از ذخایر قابل‌توجه کشور، شامل طلاهای استخراج‌شده و ذخایر بانک مرکزی به‌طور پنهانی ادامه داشت که این کار معمولاً از طریق کشورهایی مانند ترکیه یا مالی انجام می شود تا ارز خارجی بدون ردگیری وارد کشور شود.

دولت مادورو اصلاحاتی درون‌زا برای کاهش آثار تحریم‌ها به اجرا گذاشت. از سال ۲۰۱۹، «دلاریزه شدن غیررسمی» به مهار ابرتورم کمک کرده بود و در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه یافت. بخش خصوصی اجازه یافت کالاهایی را با دلار وارد و عرضه کند تا کمبودها کاهش یابد. به‌طور پارادوکسیک، تحریم‌های آمریکا باعث شد ونزوئلا ناچار به آزادسازی نسبی برخی بخش‌های اقتصاد شود و همان اصلاحات محدود برای حفظ جریان تجارت پایه ادامه یافت. بااین‌حال، پس از بازگشت تحریم‌های نفتی در ۲۰۲۵، نرخ ارز و تورم بار دیگر بی‌ثبات شد و بانک مرکزی با اعمال کنترل‌های ارزی سخت‌تر و تزریق محدود ارز، تلاش کرد بولیوار را سرپا نگه دارد.

در عرصه بین‌المللی، ونزوئلا به اتحادهای اقتصادی روی آورد؛ از چین که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این کشور دارد درخواست وام و سرمایه‌گذاری بیشتری کرد و توافق تبادل نفت سنگین در برابر نفت سبک و خدمات فنی با ایران را تعمیق بخشید. روسیه نیز غلات در اختیار ونزوئلا گذاشت و بازپرداخت وام‌های گذشته را از طریق سهام در میادین نفتی پذیرفت. این شریکان آشکارا تحریم‌های آمریکا را محکوم کردند، هرچند برای پرهیز از مجازات ثانویه محتاطانه عمل کردند؛ به‌عنوان نمونه، شرکت‌های نفتی دولتی چین از معاملات مستقیم جدید با PDVSA خودداری کردند و ونزوئلا ناچار شد از شرکت‌های کوچک‌تر برای تجارت غیرمستقیم استفاده کند.

ونزوئلا همچنین از مسیرهای حقوقی و فشار دیپلماتیک برای آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده در خارج بهره گرفت. از بریتانیا خواست بیش از یک میلیارد دلار طلای ذخیره‌شده در بانک انگلستان را آزاد کند، پرونده‌ای که هنوز حل‌نشده باقی مانده و از کشورهای اروپایی خواست سایر وجوه دولتی را برای مصارف بشردوستانه آزاد کنند.

در موفقیتی محدود، تا اواسط ۲۰۲۵ آمریکا اجازه داد بخشی از دارایی‌های مسدودشده ونزوئلا به صندوقی بشردوستانه تحت مدیریت سازمان ملل متحد منتقل شود هرچند روند پرداخت‌ها کند بود.

در داخل، روایت رسمی دولت این بود که درگیر «جنگ اقتصادی» دفاعی است. مادورو بارها رشد نسبی اقتصاد در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را نشانه تاب‌آوری در برابر تحریم‌ها دانست و هرگونه دشواری تازه در سال ۲۰۲۵ را به آمریکا نسبت داد. پس از بازگشت محدودیت‌های نفتی، سخنگویان او گفتند واشنگتن با این اقدام «به خودش شلیک کرده» و قیمت جهانی نفت را بالا برده است؛ تلاشی برای تحریک افکار عمومی داخلی و خارجی علیه تحریم‌ها.

اقدامات اطلاعاتی و تبلیغاتی

دولت مادورو به شدت به جنگ اطلاعاتی پرداخت و از تبلیغات برای مقابله با نفوذ آمریکا و حفظ حمایت عمومی استفاده کرد. رسانه‌های دولتی مانند «تلویزیون ونزوئلا» و «تله‌سور» شبانه‌روز روایت رسمی را پخش می‌کردند؛ اینکه ونزوئلا قربانی تجاوز آمریکا است که می‌خواهد نفت کشور را تصاحب و انقلاب سوسیالیستی را نابود کند. از ژانویه تا اکتبر ۲۰۲۵، اخبار شبانه و سخنرانی‌های مادورو مملو از نقشه‌های ناوگان آمریکایی در نزدیکی سواحل کشور و تصاویر مداخلات پیشین ایالات متحده در عراق و لیبی بود تا احساس میهن‌پرستی و ترس را برانگیزد. مادورو در سخنرانی‌های مکرر خود نقش مدافع کرامت ملی را ایفا کرد و مردم را به مقاومت در برابر امپریالیسم یانکی‌ها فراخواند. این پیام‌ها در بخشی از جامعه به‌ویژه پایگاه اصلی چاویست‌ها طنین داشت.

دولت به‌طور سختگیرانه رسانه‌ها و اینترنت را برای جلوگیری از انتشار دیدگاه‌های مخالف یا طرفدار آمریکا کنترل کرد. دسترسی به شبکه‌های اجتماعی زیر نظر گرفته شد و باور عمومی بر آن بود که دولت در زمان‌های حساس مانند رزمایش‌های نظامی سرعت پلتفرم‌هایی چون توییتر و اینستاگرام را کاهش داده تا از انتشار اطلاعات غیرمجاز جلوگیری کند. یگان‌های سایبری وزارت ارتباطات شبکه‌ها را با هشتگ‌هایی مانند #HandsOffVenezuela پر کردند و هر صدای خارجی حامی مادورو را تقویت نمودند. مقام‌هایی چون «فِردی نانیِز» وزیر ارتباطات نشست‌های خبری روزانه برگزار کرده و ضمن مقابله با «اخبار جعلی»، روایت رسمی کاراکاس را پیش می‌بردند.

دولت اعلام کرد به گفت‌وگوی مخالفان نفوذ کرده و توطئه‌هایی را افشا کرده است، و با این کار، اپوزیسیون را سردرگم و در افکار عمومی اتین قشر را به‌عنوان مهره آمریکا معرفی کرد. در موردی خورخه رودریگز رئیس مجلس ملی در تلویزیون از طرحی از سوی جناح راست برای بمب‌گذاری در سفارت آمریکا در کاراکاس و مقصر جلوه‌دادن دولت خبر داد. به‌طور مشابه، زمانی که رئیس‌جمهوری کلمبیا ادعا کرد اتباع کشورش در یکی از حملات آمریکا کشته شده‌اند، دولت مادورو این روایت را با شور و حرارت بازتاب داد و آن را نشانه‌ای دانست که واشنگتن حتی متحدانش را هم قربانی می‌کند. به‌این‌ترتیب، کاراکاس سعی داشت هر اشتباه یا تناقض در رفتار آمریکا را دستاویزی برای تضعیف اعتبار آن قرار دهد.

در سطح بین‌المللی، رسانه‌های دولتی ونزوئلا با شبکه‌های روسی و چینی همکاری کردند تا روایت متقابل خود را تقویت کنند. شبکه‌های روسی «آرتی» و «اسپوتنیک» و شبکه چینی «سی‌جی‌تی‌ان» به شکل مرتب سخنان مقام‌های ونزوئلایی و انتقاد از آمریکا را منتشر می‌کردند و مواضع روسیه و چین در شورای امنیت را بازتاب می‌دادند. این رسانه‌ها به همراه نشریات منطقه‌ای همسو با چپگرایان به ونزوئلا کمک کردند پیام خود را به مخاطبانی برساند که به رسانه‌های غربی بی‌اعتماد بودند. این کارزار اطلاع‌رسانی، ونزوئلا را به نماد «مقاومت در برابر امپراتوری آمریکا» تبدیل کرد و نبردش را در چارچوبی ضدامپریالیستی و چندقطبی به تصویر کشید.