بررسی صحت ادعای رکود طولانی در اقتصاد ایران

سرویس راستی‌آزمایی، پایگاه تحلیلی_خبری رواج۲۴؛ روزنامه کار و کارگر در گزارشی اقتصادی، مدعی شده که شاخص مدیران خرید (شامخ) در شهریور ۱۴۰۴ همچنان در محدوده رکود قرار دارد. بر اساس این گزارش، تولید و خدمات برای هجدهمین ماه متوالی کمتر از عدد خنثی (۵۰) بوده و اقتصاد ایران درگیر رکودی طولانی‌مدت است. این روزنامه همچنین محدودیت منابع مالی، قطعی برق و کاهش تقاضای داخلی را به عنوان عوامل اصلی افت تولید معرفی کرده است. اما آیا داده‌های رسمی این ادعاها را تأیید می‌کنند؟

شاخص مدیران خرید (شامخ) چیست؟

شاخص مدیران خرید (شامخ) یا Purchasing Managers’ Index (PMI)، ابزاری برای سنجش وضعیت فعالیت‌های اقتصادی در بخش‌های صنعت، خدمات و ساختمان است که بر اساس نظرسنجی از مدیران شرکت‌ها محاسبه می‌شود.

این شاخص ماهانه توسط مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران منتشر می‌شود و عددی بین ۰ تا ۱۰۰ را نشان می‌دهد؛ جایی که بالای ۵۰ نشان‌دهنده رشد اقتصادی، زیر ۵۰ رکود، و دقیقاً ۵۰ وضعیت خنثی است. شامخ به تحلیل روند تولید، سفارشات جدید، موجودی انبار، اشتغال و قیمت‌ها کمک می‌کند و برای پیش‌بینی تغییرات اقتصادی مفید است.

شاخص تولید؛ ادامه رکود برای هجدهمین ماه متوالی

بر اساس گزارش رسمی شاخص مدیران خرید کل اقتصاد ایران در شهریور ۱۴۰۴، که توسط مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران منتشر شده، شاخص کل شامخ برابر با ۴۵.۵ است. این عدد به‌روشنی نشان‌دهنده‌ی تداوم رکود برای هجدهمین ماه پیاپی است. شاخص جزئی «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» نیز در حدود ۴۵.۳ ثبت شده است؛ رقمی که تقریباً با داده‌های نقل‌شده در گزارش کار و کارگر هم‌خوانی دارد.

در گزارش مردادماه، این شاخص نیز در محدوده‌ی مشابهی قرار داشت و کاهش آن در شهریور «ملایم‌تر» توصیف شده است. به این ترتیب، می‌توان گفت داده‌های اتاق بازرگانی تا حد زیادی صحت ادعای روزنامه را تأیید می‌کنند؛ هرچند شاخص کل اقتصادی کمی بالاتر از عدد ذکرشده (۴۵.۵ در مقابل ۴۵.۳) است.

عوامل رکود؛ برق، نقدینگی و تقاضای از نفس‌افتاده

در بخش دیگری از گزارش کار و کارگر، علت استمرار رکود در تولید، «محدودیت منابع مالی، قطعی‌های برق و افت تقاضای داخلی» عنوان شده است. بررسی گزارش رسمی اتاق بازرگانی و نشان می‌دهد که این سه عامل دقیقاً در میان دلایل اصلی افت تولید در شهریور ۱۴۰۴ ذکر شده‌اند.

مطابق گزارش، بسیاری از واحدهای تولیدی با کمبود نقدینگی مواجه‌اند و ناتوانی در دریافت تسهیلات بانکی، آن‌ها را به کاهش ظرفیت یا توقف تولید واداشته است. از سوی دیگر، قطعی‌های برق تابستانی نیز بخشی از صنایع را در بازه‌های زمانی مشخص از مدار تولید خارج کرده است.

مرکز آمار ایران نیز در گزارش تورم شهریورماه خود اعلام کرده که تورم نقطه‌به‌نقطه به ۴۵.۳ درصد رسیده؛ عددی که کاهش قدرت خرید خانوارها و افت محسوس تقاضای داخلی را توضیح می‌دهد. بنابراین، این بخش از گزارش روزنامه کار و کارگر کاملاً با داده‌های رسمی هم‌خوانی دارد.

شاخص سفارشات جدید؛ کاهشی اما با نشانه‌ای از تغییر

کار و کارگر همچنین نوشته است که شاخص سفارشات جدید مشتریان برای نوزدهمین ماه متوالی کمتر از محدوده خنثی باقی مانده است. داده‌های رسمی شامخ نیز همین روند را تأیید می‌کنند. شاخص سفارشات جدید مشتریان در شهریور حدود ۴۳.۱ گزارش شده و همچنان بیانگر کاهش تقاضاست.

با این حال، گزارش اتاق ایران می‌گوید شدت کاهش در این ماه «کمترین در هشت ماه گذشته» بوده است. دلیل آن، افزایش موقتی تقاضا به دلیل «انتظارات تورمی» عنوان شده؛ به این معنا که برخی خریداران و تولیدکنندگان، در پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها، خرید خود را زودتر انجام داده‌اند. با وجود این، تولیدکنندگان هنوز چشم‌انداز مثبتی برای تقاضای داخلی ندارند و انتظار دارند بازار در ماه‌های آینده دوباره محدود شود.

جمع‌بندی

بنابراین مرور گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از ادعاهای کار و کارگر درباره وضعیت رکودی اقتصاد ایران در شهریور ۱۴۰۴ صحت دارد. شاخص تولید و خدمات همچنان زیر عدد ۵۰ قرار دارد، سفارشات جدید روند کاهشی خود را ادامه می‌دهند و عوامل اصلی رکود نیز همان مواردی هستند که روزنامه اشاره کرده است.

البته تفاوت‌های جزئی میان شاخص کل و شاخص بخش صنعت وجود دارد. برای مثال، در گزارش شامخ صنعت، عدد ۵۰.۶ ثبت شده که نشانه‌ای از بهبود خفیف در برخی فعالیت‌های صنعتی است. با این حال، این تغییرات هنوز به‌قدری نیستند که بتوانند تصویر کلی رکود را تغییر دهند.
به طور کلی، می‌توان گفت گزارش کار و کارگر تصویری نسبتاً دقیق از شرایط اقتصادی شهریور ارائه داده است؛ تصویری که نه اغراق‌آمیز است و نه بی‌پایه.

/// انتهای پیام