آبان بی عطر باران

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی رواج ۲۴ به نقل از ایرنا،کشور در شرایط کم‌ بارشی بی ‌سابقه‌ای قرار دارد، به ‌گونه‌ای که پاییز امسال تاکنون حدود ۸۰ درصد استان‌های کشور حتی یک قطره بارش نداشته‌ اند و این موضوع، مدیریت منابع آب در بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت را با دشواری جدی مواجه کرده است.

پاییز امسال، روایت تشنگی زمین است، اما همه چشم ‌انتظارند شاید بارانی ببارد و خستگی خاک را بشوید، این روزها حتی زاگرس هم دلتنگ عطر باران و بوی نم خاک باران خورده است، انگار رگ‌ های خاک از عطش می ‌سوزند، ابرها راه خانه پاییزی ایران را گم کرده اند و منابع ذخیره ای، آنچه را در چنته دارند به سختی حفظ کرده اند تا عبور از این بحران اندکی تسکین یابد.

با گذشت بیش از نیمی از پاییز، هنوز نشانی از بارش‌ها در بیشتر مناطق کشور دیده نمی‌ شود. آبان، که باید ماه رویش ابرها و آغاز بارندگی‌ ها باشد، امسال بی‌سایه باران مانده است، دشت‌ها ترک خورده‌، رودها کم‌جان شده ‌اند و زمین تشنه در انتظار نخستین قطره‌ هاست.

داده‌های سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد تا روز سی و دوم سال آبی جاری ( ۱۴ آبان ۱۴۰۴) میانگین بارش سطح کشور ۲.۳ میلی‌متر بوده که ۸۱.۸ درصد کمتر از میانگین بلندمدت (۱۲.۸ میلی‌متر) است همچنین در بازه هفت‌روزه منتهی به ۱۲ آبان نیز کشور تنها ۰.۷ میلی‌متر بارش دریافت کرده که ۸۵.۷ درصد کمتر از میانگین بلندمدت آن بازه بوده است.

به گفته سحر تاج بخش معاون وزیر راه و شهرسازی و رییس سازمان هواشناسی، از ابتدای سال آبی (مهر) شرایط بارشی مناسب نبوده است، ۸۰ درصد بارش های ثبت شده در حد زیرنرمال می باشد.

نبود بارش های پاییزی از یک سو و انجام کشت های پر آب توسط کشاورزان از سوی دیگر، به تضاد دوگانه میان بقا و فنای منابع آبی منجر شده است، چاه هایی که رمقی ندارند، قنات های خشک و رودخانه هایی که در مقابل زمین های کشاورزی تنها نامی از آنها مانده است

تداوم خشکسالی در پاییز

به گفته استاد گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد، شرایط جوی حاکم در مقیاس جهانی حکایت از آن دارد که در منطقه خاورمیانه و به تبع آن ایران در فصل پاییز روند خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها ادامه دارد.

عباس مفیدی با اشاره به چشم‌انداز بارش کشور در فصل پاییز ۱۴۰۴ و نگرانی‌های ناشی از کاهش بارش‌ها افزود: بخش بزرگی از منطقه خاورمیانه و ایران، در چند سال گذشته یک دوره خشکسالی طولانی را سپری کرده و متاسفانه در سال آبی گذشته نیز بنا بر گزارش سازمان هواشناسی کشور، ایران کمبود بارشی بیش از ۴۰ درصد را در مقایسه با نرمال اقلیم خود تجربه کرده است.

وی اضافه کرد: این وضعیت موجب شده تا شرایط نگران کننده‌ای از نظر تامین منابع آب در کشور ایجاد شود به طوری که، وزارت نیرو و مدیران بخش آب کشور، منابع آب در دسترس برای برخی از کلانشهرها همچون تهران و مشهد را تا پایان آبان ماه کم برآورد کرده‌اند.

این اقلیم‌شناس اظهار کرد: بررسی برونداد بارش در مدل‌های پیش‌بینی برای فصل پاییز و ابتدای زمستان ۱۴۰۴ متاسفانه از بارش پایین‌تر از نرمال در خاورمیانه حکایت دارد، تقریبا تمام مدل‌های پیش‌بینی فصلی از مراکز مختلف جهان، نشان‌دهنده تداوم خشکسالی در فصل پاییز در گستره وسیعی از ترکیه و شرق مدیترانه تا آسیای مرکزی است.

لرستان نیز که خاطرات سیل در مهر و آبان را دارد، امسال همچنان چشم انتظار سخاوت آسمان است تا ابرها بر تن خشک زمینش ببارند و چشم های نگران کشاورزان به امید سالی پربار روشن شود، اما باید واقع بین و با شرایط موجود به دنبال راهکار باشیم تا بیش از این از کاهش بارش ها متضرر نشویم.

سدها چشم انتظار سخاوت آسمان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان در این خصوص می گوید: تا پایان مهرماه امسال ۹۰ درصد حجم ذخیره سدهای استان خالی بوده و بارش‌های پاییزه برای جبران بخشی از این وضعیت ضروری است چراکه از حجم ۲۰۸.۷۱میلیون متر مکعبی کل مخزن سدهای مروک، ایوشان، تنگ هاله، خان‌آباد،کزنار و حوضیان هم اکنون تنها ۱۰ درصد پر می باشد.

به گفته داریوش حسن نژاد مجموع آب ورودی‌ ۶ سد استان ۰.۱۸ متر مکعب بر ثانیه و آب خروجی ۱.۹۵متر مکعب بر ثانیه گزارش شده و حجم آب موجود پشت سدها ۲۰.۶۳ میلیون متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۹ درصد کاهش نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه سدهای ایوشان و خان آباد نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۷۸ و ۳۳ درصد بیشترین حجم کاهش ذخیره را داشته اند تاکید کرد: با توجه به کاهش قابل ملاحظه حجم آب موجود پشت سدها و مصارف بالای آب سطحی و زیر زمینی در کشاورزی، همکاری کشاورزان در رعایت الگوی کشت و مدیریت مصرف منابع آبی ضرورت دارد.

مصارف کشاورزی، زنگ خطر منابع آبی لرستان را به صدا درآورد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان همچنین گفت: مصارف بالای آب در بخش کشاورزی استان زنگ خطر جدی برای منابع مختلف آبی در استان است و با توجه به کاهش بارندگی‌ها باید با پرهیز از کشت بهاره، کشت پاییزه در دستور کار قرار گیرد.

حسن نژاد خواستار مدیریت و کنترل جدی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به کاهش نزولات جوی، خشکسالی‌های اخیر و افت ذخایر آبی، ضروری است تمام دستگاه‌های اجرایی، کشاورزان و بهره برداران با این شرکت همکاری و مشارکت داشته باشند تا با کنترل و مدیریت مصارف، به‌ویژه در بخش کشاورزی، از پیامدهای جدی کم‌آبی و زیست‌محیطی جلوگیری کرد.

وی تصریح کرد: لرستان دارای بیش از ۱۳۰ رودخانه دائمی و فصلی و چهار رودخانه اصلی به طول ۹ هزار کیلومتر و متوسط تولید آب‌های سطحی استان در درازمدت هفت میلیون متر مکعب است که شامل ۲ حوضه آبریز کرخه و کارون بزرگ می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان افزود: بر اساس آماربرداری سراسری دور سوم، در مجموع ۷۲۴.۴ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی (چاه و قنات) در بخش‌های شرب، صنعت و کشاورزی مصرف می‌شود که در این میان، مصارف آب کشاورزی با حدود ۶۱۹ میلیون متر مکعب، بیشترین سهم برداشت را به خود اختصاص داده است.

حسن نژاد ادامه داد: از سوی دیگر، بر اساس همین آمار، از ۴۴۲ میلیون متر مکعب آب استحصالی از منابع آب سطحی، ۳۸۳ میلیون متر مکعب در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که این آمار بیانگر آن است مصارف کشاورزی از منابع آب سطحی و زیرزمینی باید به‌ طور جدی مدیریت و بر اساس تخصیص‌های در نظر گرفته شده، کنترل شود.

وی با اشاره به وظایف وزارت نیرو گفت: میزان تخصیص آب برای محصولات کشاورزی بر اساس ظرفیت تجدیدپذیر سطحی در حوضه آبریز توسط وزارت نیرو تعیین و به سازمان جهاد کشاورزی ابلاغ می‌شود تا این سازمان الگوی کشت را بر اساس میزان تخصیص آب اعلامی، قبل از شروع کشت جدید به کشاورزان معرفی نمایند.

وی گفت: با توجه به تخلیه کامل سد ایوشان جهت تامین آب کشت های سال جاری، حقابه زیست محیطی رودخانه و همچنین پیش بینی سازمان هواشناسی مبنی بر وضعیت نامناسب بارندگی ها در پاییز امسال، سال آینده امکان تامین آب کشت های بهاره وجود نخواهد داشت بنابراین کشاورزان باید نسبت به کشت پاییزه اقدام و از آیش گذاشتن اراضی برای کشت بهاره خودداری نمایند.

کشت پاییزه را جدی بگیرید

سالانه حدود سه میلیون تن محصول از سطح ۸۰۰ هزار هکتار زمین زراعی، باغی، و زیرمجموعه های دام و طیور در لرستان تولید می شود و با توجه به اینکه آبان تاکنون بدون باران سپری شده، در این شرایط انجام کشت پاییزه به جای بهاره مورد تاکید کارشناسان است تا با مصرف آب کمتر و بهره وری بالاتر، گام مهمی در راستای بهینه سازی منابع آب و افزاش بهره وری برداشته شود.

یکی از اصلی ترین کشت های لرستان مزارع گندم هستند و کارشناسان پیشنهاد می کنند باید برای کشت در فصل پاییز و با استفاده از ارقام بذر مقاوم به خشکی استفاده کرد.

به گفته نرگس دهقان نژاد کارشناس امور زراعت، در کشت پاییزه به دلیل دمای معتدل پاییز، شرایط مناسبی برای جوانه ‌زنی و رشد بهتر گیاهان فراهم می‌ شود و فعالیت آفات و بیماری‌های گیاهی کاهش می‌ یابد، که منجر به کاهش نیاز به سموم و آفت‌کش‌ها و حفظ محیط زیست می‌شود.

وی می گوید: ریشه گیاهان پاییزه تهویه خاک ونفوذ آب را بهترمی‌ کنند و پس از برداشت، مواد آلی به خاک برمی‌گردند و آن را غنی‌ تر می‌ سازند، به دلیل دمای هوا، در مصرف آب صرفه جویی می شود و از طرفی وقتی مصولات پاییزه به بازار مصرف می رسند تقاضا زیاد است و این مهم به کشاورزان کمک می‌کند تا سود بیشتری کسب کنند.

وی با تاکید بر اینکه میزان محصول دهی گندم پاییزه از بهاره بیشتر است تصریح کرد: کاشت گندم پاییزه در شرایط اقلیمی با زمستان‌های سرد و معتدل توصیه می‌شود زیرا این نوع گندم برای افزایش تولید و پشت سر گذراندن هرچه بهتر فرایندهای زایشی و رویشی به یک دوره سرما نیاز دارد همچنین رطوبت هوای مناسب نیز از دیگر عوامل موثر است اما باید دقت داشت ارقام بذری مناسبی برای کشت پاییزه انتخاب شود.

دهقان نژاد همچنین یکی از کشت های مناسب برای پاییز را چغندر برشمرد و ادامه داد: مهمترین شاخص های اولویت و برتری کشت پاییزه چغندرقند نسبت به کشت بهاره استفاده از نزولات آسمانی در طول دوره رشد، عملکرد بیشتر، آفات و بیماری های کمتر و به خصوص نیاز آبی کمتر و کارآیی مصرف آب بالا می باشد.

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، در سال زراعی جاری تاکنون بارندگی موثری ثبت نشده و سطح ذخایر آبی کاهش قابل‌توجهی یافته که در چنین شرایطی، اعمال مدیریت تقاضای آب در بخش کشاورزی، به‌ویژه از طریق اصلاح الگوی کشت، امری ضروری است و کارشناسان به طور موکد پیشنهاد می‌ کنند به منظور کاهش فشار بر منابع آبی، کاشت پاییزه تا نیمه آذرماه انجام و برنامه ریزی برای کشت‌ های بهاره به‌ویژه محصولات با نیاز آبی بالا، به حداقل کاهش یابد.